สุขภาพ "เท้า" สร้างความสุข | วรากรณ์ สามโกเศศ

 ผมเคยเขียนเรื่องเดินอยู่เนือง ๆ จึงขอนำมาเล่าต่ออย่างสั้น ๆ และขอเพิ่มเติมเรื่องเท้าซึ่งเป็น “เครื่องจักรมหัศจรรย์” 

การวิเคราะห์งานวิจัย 17 ชิ้นที่มีการทดลองในลักษณะต่าง ๆ แล้วนำมาเขียนสรุปเป็นบทความดังปรากฏในวารสาร International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity ในปี 2020 ซึ่งระบุว่าทุก ๆ การเดินเพิ่มขึ้น 1,000 ก้าวต่อวันอย่างสม่ำเสมอเสมือนกับเป็นยาอายุวัฒนะ เพราะจะช่วยลดความเสี่ยงจากการเสียชีวิตประมาณ 6-36% ในช่วงเวลา 10 ปีถัดไป   

                        วารสาร Scientific American รายงานว่างานศึกษา 800,000 คน ในเวลา 16 ปี  พบว่าคนที่มีชีวิตเนือยนิ่งไม่เคลื่อนไหวกระฉับกระเฉงจากการนั่งดูทีวีมากกว่าครึ่งวันในแต่ละวัน ทำให้ความเสี่ยงจากการเป็นโรคเบาหวานและโรคหัวใจเพิ่มขึ้นถึงหนึ่งเท่าตัว

                        ขาและเท้าเป็นศูนย์กลางการเคลื่อนไหวของร่างกาย   ขา ประกอบด้วยเส้นประสาทประมาณ 50% ของร่างกาย  50% ของหลอดเลือด  และ 50% ของเลือดในร่างกาย    เครือข่ายใหญ่ของการไหลเวียนของเลือดเชื่อมต่อผ่านขาเข้ากับร่างกาย    ผู้ที่มีเท้าและขาแข็งแรงจะมีเลือดไหลเวียนได้อย่างราบรื่น  

นอกจากนี้ผู้ที่มีกล้ามเนื้อขาที่แข็งแรงก็มีทางโน้มที่จะมีหัวใจที่แข็งแรงด้วย   ดังนั้น สุขภาพเท้าจึงเกี่ยวพันกับสุขภาพโดยรวม

เท้าของมนุษย์มีใครงสร้างที่ซับซ้อนเพื่อช่วยสนับสนุนการเคลื่อนไหว และสร้างความสมดุล    เท้าประกอบด้วยกระดูก   กล้ามเนื้อ   เอ็น  และเนื้อเยื่อต่าง ๆ โดยทำงานร่วมกันเพื่อให้มนุษย์สามารถเคลื่อนไหวได้อย่างคล่องตัว และรับแรงกดจากการเดิน   วิ่ง   และกิจกรรมอื่น ๆ    

กระดูกเท้ามี          26 ชิ้น  ข้อต่อมีจำนวนมาก   เส้นเอ็นสองลักษณะใหญ่มีความสำคัญอย่างยิ่งคือ tendon ซึ่งยึดและเชื่อมต่อระหว่างกระดูกและกล้ามเนื้อ    ส่วน ligament คือเส้นเอ็นที่ยึดระหว่างกระดูกและกระดูก

                        ความโค้งของเท้าสนับสนุนการทรงตัวและช่วยการกระจายน้ำหนักที่ลงมาที่เท้า    อีกทั้งทำหน้าที่ควบคุมให้เท้าอยู่ติดดิน และช่วยสร้างความสมดุลในการยืนและเคลื่อนไหว   โครงสร้างของเท้าช่วยทำให้สามารถเคลื่อนไหวได้ทั้งแนวตั้งและแนวนอน   ซึ่งเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่งในการเดิน    วิ่ง    กระโดด   และเปลี่ยนทิศทาง

เท้าทำหน้าที่รับแรงกระแทกจากการวิ่ง    โดยความโค้งของเท้า    กล้ามเนื้อ   และเส้นเอ็น tendon ทำงานร่วมกันเพื่อส่งผ่านแรงกระแทกไปยังส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย และป้องกันข้อต่อต่าง ๆ ตลอดไปจนถึงกระดูกสันหลังด้วย    

หน้าที่สำคัญอีกประการของเท้าคือ การสร้างแรงที่จำเป็นในการขับเคลื่อนร่างกายไปข้างหน้า    กล้ามเนื้อเท้าและน่องช่วยยกเท้าแต่ละก้าวโดยมีหัวแม่เท้าเป็นตัวส่งแรงต่อออกไปอย่างสำคัญ    

นอกจากนี้มีข้อต่อและเส้นเอ็นของเท้าช่วยทำให้มนุษย์สามารถเดินบนพื้นที่มีผิวขรุขระ หรือลาดเอียงโดยการปรับตัวและทำให้ไม่เสียการทรงตัว

เรื่อง หัวแม่เท้า นี้แหละเป็นประเด็นที่นักวิจัยปัจจุบันพบว่า มีความสำคัญอย่างที่ไม่ได้สังเกตมาก่อน    

บทความใน New York Times เมื่อเร็ว ๆ นี้ระบุว่า Courtney Conley ผู้ก่อตั้งกลุ่ม Gait Happiness เพื่อสนับสนุนความรู้เรื่องสุขภาพเท้า ยืนยันว่าการมีเท้าที่แข็งแรง โดยมีนิ้วหัวแม่เท้าที่สามารถขยับเคลื่อนไหวได้อย่างคล่องตัว เป็นปัจจัยสำคัญในการมีสุขภาพร่างกายที่ฟิตอันเกิดจากการออกกำลังกาย   ความอ่อนแอของนิ้วหัวแม่เท้าเป็นตัวการสำคัญของการหกล้มโดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุ

   เท้าทำหน้าที่เหมือนหลักสามขา   เมื่อเรายืน  น้ำหนักจะแบ่งกระจายลง                             ส้นเท้า    นิ้วเท้า   และนิ้วหัวแม่เท้าที่เเผ่แยกออกมา    

คนที่มีสุขภาพเท้าไม่ดีกล่าวคือเท้าไม่แข็งแรงก็จะไม่สามารถให้ความสมดุลและความมั่นคงของการยืนและการเคลื่อนไหวได้ดี    จุดอ่อนสำคัญก็คือนิ้วหัวแม่เท้าที่ไม่คล่องตัวในการปรับรับน้ำหนักและส่งแรงต่อออกไปยามเมื่อก้าวเท้า

                        สุขภาพของเท้าพิจารณาได้ง่าย ๆ โดยวัดความสามารถในการเคลื่อนไหวของนิ้วหัวแม่เท้า ดังนี้  นั่งบนเก้าอี้และวางเท้าราบกับพื้น    พยายามยกนิ้วหัวแม่เท้าขึ้นนิ้วเดียวโดยบังคับให้นิ้วเท้าที่เหลือติดอยู่กับพื้น และทำกลับกันโดยให้หัวแม่เท้าอยู่ติดพื้นเเละยกนิ้วเท้าที่เหลือ  ถ้าสามารถทำให้นิ้วเท้ามีอิสระจากกันได้เช่นนี้ถึงแม้จะยกได้เพียงเล็กน้อยก็ตามก็หมายความว่ามีสุขภาพเท้าที่ดี

                        อีกการทดสอบก็คือ  นั่งบนเก้าอี้โดยวางเท้าราบกับพื้น   เอาบัตรเครดิตวางไว้ใต้นิ้วหัวแม่เท้าเเละยกนิ้วเท้าที่เหลือเเละให้ใครช่วยพยายามดึงบัตรออกจากนิ้วเท้าใหญ่ที่กดไว้อย่างสู้แรงกันราว 3-5 วินาที    ถ้าดึงออกได้อย่างยากก็สอบผ่าน    ทำสลับโดยวางบัตรไว้ใต้นิ้วเท้าทั้งสี่และยกนิ้วหัวเเม่เท้าออกแรง  สู้กัน   ทั้งหมดกระทำโดยการวางเท้าปกติราบกับพื้น โดยให้ขาตั้งฉากกับพื้น

                        การมีสุขภาพเท้าที่ดีจะช่วยทำให้สามารถทรงตัวในยามยืนและเคลื่อนไหวได้เป็นอย่างดี ซึ่งโดยแท้จริงแล้วก็คือการทำให้แน่ใจได้ว่าสามารถทำกิจวัตรในแต่ละวันตลอดจนออกกำลังกายได้ดังใจ โดยไม่หกล้มเป็นอันตราย

                        เท้า 2 ข้างมิได้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของ 8 อาวุธของมวยไทยคือมือ เท้า เข่า ศอก (4 คูณ 2)เท่านั้น  หากยังเป็นเครื่องช่วยสร้างความสุขจากการมีสุขภาพที่ดีอีกด้วย.