ธีรยุทธ บุญมี บนเส้นทางศิลปะ Journey on Art Manifolds กับความในใจที่เก็บมานาน
ธีรยุทธ บุญมี วันเปิดแสดงนิทรรศการเดี่ยว ‘บนเส้นทางศิลปะ: Journey on Art Manifolds’ เผยความในใจทำไมเอกชนไม่จ้างทำงาน รายได้จากการวาดรูปเป็นทุนวัยเกษียณ คนเดือนตุลาคมร่วมแสดงความยินดี, หงา คาราวาน มอบบทเพลง 'แสงดาวแห่งศรัทธา'
นิทรรศการ บนเส้นทางศิลปะ : Journey on Art Manifolds สร้างความอัศจรรย์ใจให้ทั้งบุคคลทั่วไปผู้ศรัทธาในการวิเคราะห์วิจารณ์การเมืองไทย แม้แต่มิตรสหายใกล้ตัว มิตรสหายในแวดวงการเมือง ลูกศิษย์
เนื่องจากภาพวาดสีน้ำมัน สีน้ำ สีพาสเทล จำนวน 105 ภาพ ในนิทรรศการนี้วาดโดยมือของบุรุษผู้มีนามว่า ธีรยุทธ บุญมี อดีตเลขาธิการศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย และผู้นำนักศึกษาในเหตุการณ์ 14 ตุลา (พ.ศ.2516) บาดแผลประเทศซึ่งถูกจารึกไว้ด้วยคำว่า “วันมหาวิปโยค”
ธีรยุทธ บุญมี เป็นนักวิชาการ นักวิจารณ์การเมือง นักเขียนรางวัลศรีบูรพา เคยเป็นอาจารย์ประจำคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้รับแต่งตั้งเป็นศาสตราจารย์ สาขามนุษยวิทยา ในปี พ.ศ.2555 ด้วยวิธีพิเศษ
ศาสตราจารย์ธีรยุทธ บุญมี แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับ ศิลปะ ไว้ว่า “การสร้างสรรค์หรือนวัตกรรมเป็นส่วนหนึ่งของ DNA ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อการดำรงอยู่ของมนุษย์ ไม่ว่าจะใช้ในทิศทางศิลปะหรือวิทยาศาสตร์
มนุษย์สร้างสรรค์วิทยาศาสตร์เพื่อเข้าใจโลก ขณะที่ทำงานศิลปะเพื่อเข้าใจตัวเอง เข้าใจความรู้สึกที่ตัวเองมีต่อโลกและเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ซึ่งทั้งสองด้านล้วนต้องอาศัยการทำความเข้าใจสิ่งที่ตัวเองจะศึกษา สังเกต วิเคราะห์ ทดลอง ลงมือทำ แก้ไข เปลี่ยนแปลง ลองผิดลองถูก ก่อนนำไปสู่บทสรุป
ถ้าข้อสรุปตรงกับกฎเกณฑ์ของโลก ก็เป็นทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ ถ้าผลงานสื่อสารความหมาย ความงาม อารมณ์อย่างสอดคล้องกับจริตของผู้คนแต่ละยุคสมัย ก็จะเป็นผลงานศิลปะ”
นิทรรศการ บนเส้นทางศิลปะ : Journey on Art Manifolds จัดแสดงภาพวาดศิลปะสัจนิยม (Realism) หรืองานที่เหมือนจริงตามที่ปรากฏอยู่ในธรรมชาติที่ศิลปินเดินทางไปถึง เช่น ดอยอ่างขาง ดอยภูคา เชียงดาว ภูชี้ฟ้า หลี่ผี ปาย ภูแว เกาะสีชัง อ่าวนาง น้ำตกพลิ้ว คอนพะเพ็ง ฝั่งอันดามัน ภาพดอกไม้
ในงานเปิดนิทรรศการ “บนเส้นทางศิลปะ: Journey on Art Manifolds” เมื่อวันพฤหัสฯ ที่ 22 สิงหาคม 2567 ธีรยุทธ บุญมี กล่าวถึงเหตุการณ์ประทับใจที่เกิดขึ้นกับงาน ศิลปะ เป็นครั้งแรก ไว้ว่า
“เริ่มมาจากฉากลิเก พ่อผมเป็นนายทหารจ่าสิบเอกเท่านั้น งานอดิเรกชอบดนตรีไทย ก็รับเป็นโต้โผลิเกด้วย ฉากลิเกก็จะมาวาดอยู่แถวหน้าบ้านผม ผมก็ดูว่าเขาเก่งนะ วาดเสากลมๆ ลายสวย และทำให้ดูลึกเข้าไปในท้องพระโรง ตอนนั้นผมเรียน ป.2-3 ก็อยากจะลองเขียนดู เขาก็ยอมให้เราลองเขียนสีเขียวสีแดง”
หลังเข้าศึกษาต่อระดับมัธยมที่โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย พ.ศ.2512 ผลงานการวาดภาพยังทำให้ ธีรยุทธ บุญมี เป็นที่รักของครูสอนศิลปะประจำโรงเรียน ขนาดลืมนำจานสี-พู่กัน ครูก็มีสำรองเตรียมไว้ให้ แทนที่จะหัก 1 คะแนน
พ.ศ.2516 ช่วงเวลาที่ต้องศึกษาต่อระดับปริญญาตรี ธีรยุทธตัดสินใจเลือกเรียนวิศวกรรมไฟฟ้าที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ยอมเก็บความชื่นชอบศิลปะไว้ในใจ
การอุบัติขึ้นของสถานการณ์การเมืองพ.ศ.2516 และการเดินทางไปใช้ชีวิตในป่าแถบจังหวัดน่าน พ.ศ.2519 ทำให้เขาเดินคู่เคียงกับการเมืองไทยมาจนถึงวันนี้ในฐานะนักวิชาการ-นักคิด ผู้วิเคราะห์วิจารณ์การเมืองไทย โดยมักสวม ‘เสื้อกั๊ก’ ขณะออกมาแสดงความคิดเห็นจนกลายเป็นสัญลักษณ์ประจำตัว
“บนเส้นทางศิลปะ: Journey on Art Manifolds” ไม่ใช่นิทรรศการแสดงผลงานศิลปะครั้งแรกของ ธีรยุทธ บุญมี ก่อนหน้านี้เมื่อปีพ.ศ.2548 เขาเคยจัดแสดงนิทรรศการเดี่ยว สีน้ำ เพื่อนำรายได้มอบให้ผู้ประสบภัยสึนามิครั้งใหญ่ที่ภาคใต้ของไทย
ตามมาด้วยงานแสดงภาพวาดหารายได้จัดตั้งกองทุนเพื่อสิทธิเสรีภาพ และการปฏิรูปสื่อ พ.ศ.2550 และนิทรรศการเดี่ยว สีน้ำ และสีพาสเทล “อิ่มสี” พ.ศ.2551
ธีรยุทธ บุญมี ตอบคำถาม ‘ศิลปะ’ ในมุมมองของเขาเป็นอย่างไร ไว้ว่า
“ศิลปะเป็นเรื่องที่พื้นๆ ได้ ใครทำก็ได้ เป็นเหมือนสมบัติร่วม - กิจกรรมร่วมของมนุษย์ เด็กรุ่นใหม่มาทำเป็นไอแพดอาร์ต ไอโฟนอาร์ต อาร์ตทอย เอ็นเอฟที เอาเกมเอากีฬามาร่วมอยู่ในงานศิลปะได้ ดีโมเครไทเซชั่นของศิลปะ (democratization การทำให้เป็นประชาธิปไตย) เกิดขึ้นมากกว่ารุ่นผมในตอนต้น
โดยส่วนตัว ผมขบถต่อการแบ่งเป็นศิลปะสูงกับศิลปะขั้นต่ำ พวกศิลปะขั้นต่ำให้เรียกช่าง ช่างไม้ ช่างปูน ขั้นสูงเรียกศิลปิน จิตรกร การขบถนี้เกิดปี 1950-1960s เริ่มจากอังกฤษ และยุโรปแล้วตามมาเมืองไทย
ผมร่ำเรียนมนุษยวิทยาก็ศึกษาเรื่องนี้มา เขาลดสูงกับต่ำให้กลายเป็นตัวเดียวคือ มีแค่ ‘วัฒนธรรม’ แปลว่าวิถีชีวิต ไม่ได้แปลว่าของสูง วัฒนธรรมไม่ได้แปลว่าสิ่งที่สูงเด่นมีค่า แต่เป็นอะไรที่เป็นวิถีชีวิตของคน
ผมอยากจะเห็นศิลปะสื่อออกไปโดยใครก็ได้ และสื่อออกไปในลักษณะไม่ใช่ทำให้ขลังทำให้ศักดิ์สิทธิ์จนเกินไป แต่ผู้คนเสพได้”
คนเดือนตุลา ธีรยุทธ บุญมี ในวัย 74 ปี กล่าวถึงความเหนื่อยในการเป็นนักวิจารณ์การเมืองที่เก็บไว้เป็นความในใจมาตลอดชีวิต และความรักใน ‘งานศิลปะ’ กำลังช่วยซับเหงื่อ และบำบัดร่องรอยสุขภาพที่ร่วงโรยตามวัย
“ผมไปทำงานหากินอะไรอย่างอื่นเกือบไม่ได้เลย ที่วาดรูปส่วนหนึ่งเป็นรายได้ให้ผมเป็นทุนสำหรับวัยเกษียณได้ ถ้าเราจะทำงานเพื่อหารายได้ ต้องไปทำงานที่ไม่อยู่ในกรอบ บริษัทไม่จ้างผม เพราะไม่รู้ว่าวันไหนผมจะออกมาด่ารัฐบาลแบบไหนยังไง อันตรายมาก ผมก็เข้าใจนะ
เพื่อนทุกคนที่เป็นเจ้าของบริษัท ผมคิดว่าเขารู้จุดนี้ เราจึงต้องเป็นคนซึ่งอยู่ในวัตรปฏิบัติที่ดีพอสมควร นักต่อสู้อาจจะเป็นอย่างนี้ แต่ผมพอใจ
ผมพูดได้ว่า ผมไม่เข้าไปเล่นการเมือง ไม่เคยมีพรรคพวกอยู่ในการเมืองฝ่ายไหน ผมก็วิจารณ์อย่างแฟร์ๆ ของผมไป มีนักการเมืองนั่งอยู่ที่นี่หลายพรรค ผมคิดว่ายืนยันได้ และผมก็ไม่เคยมีผลประโยชน์เกี่ยวข้องกับกลุ่มไหนก๊วนไหน นักธุรกิจหรืออะไรทั้งสิ้น ก็ดำรงตนในส่วนที่ผมเป็นอย่างนี้ ก็ภูมิใจ แต่บอกว่าเหนื่อยไหม ก็เหนื่อย”
สีชัง 1 ,2, 3 : สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด 60 x 90 เซนติเมตร
ในงานเปิดนิทรรศการฯ ได้รับเกียรติจาก อานันท์ ปันยารชุน อดีตนายกรัฐมนตรี ให้เกียรติเป็นประธานเปิดงานเมื่อวันพฤหัสฯ ที่ 22 สิงหาคม 2567
มีบุคลลในแวดวงการเมือง มิตรสหาย และประชาชนให้เกียรติร่วมแสดงความยินดีและร่วมงาน อาทิ สนธิรัตน์ สนธิจิรวงศ์, นิพนธ์ บุญญามณี, สวัสดิ์ หอรุ่งเรือง, รสนา โตสิตระกูล, ดร.สุรพล นิติไกรพจน์, ขวัญสรวง อติโพธิ, สาธิต ปิตุเตชะ, สุรชัย จันทิมาธร (หงา คาราวาน), นิวัติ กองเพียร, ประสาร มฤคพิทักษ์
ผู้ชื่นชอบผลงานศิลปะของ ศ.ธีรยุทธ บุญมี สามารถเข้าชม และเป็นโอกาสอันดีที่จะได้นำผลงานของอาจารย์กลับไปชื่นชมเป็นส่วนตัว ภาพวาดมีหลายขนาดให้เลือก ราคาระหว่างภาพละ 15,000-500,000 บาท เฉพาะวันงานเปิดนิทรรศการฯ มีผู้จองภาพเขียนแล้ว 24 ภาพ
คนเดือนตุลา 'ธีรยุทธ บุญมี' เล่าด้วยว่า ตั้งแต่นิทรรศการฯ เปิดให้เข้าชมวันแรก (20 ส.ค.2567) เขาแวะเวียนมาสถานที่จัดงานเป็นระยะ เห็นเด็กรุ่นใหม่เข้ามาชมงาน ลองถามเด็กๆ ว่า “รู้จัก ธีรยุทธ บุญมี มั้ย”
“ผมดีใจมาก เด็กบอกรู้จัก เพราะเป็นเด็กมัธยม รู้จักเพราะเรียนเอกสังคม มีเรื่องการเมืองเลยรู้จัก นอกนั้นไม่รู้จักหรอก” ธีรยุทธ เล่าไปยิ้มไป
“แต่เมื่อวันสองวันเองที่นี่ ผมดีใจมาก มีแขกที่มาดูนิทรรศการฯ ขอถ่ายรูปกับขอลายเซ็น เป็นคนจีน เป็นครั้งแรกที่ผมถูกขอถ่ายรูป และขอลายเซ็นโดยไม่ใช่ธีรยุทธ บุญมี แต่ในฐานะศิลปิน
เริ่มจะชักแอบอ้างเกินไปแล้วว่าเป็นศิลปิน ตอนแรกเรียกว่า ‘ชายขอบ’ คือรู้สึกดีใจ เขาขอถ่ายรูปเพราะเห็นรูปที่เราทำ แสดงว่ารูปเราพอจะมีความหมายมีคุณค่า”
นิทรรศการ “บนเส้นทางศิลปะ: Journey on Art Manifolds” ของ ธีรยุทธ บุญมี จัดแสดงในระหว่างวันที่ 20 สิงหาคม - 1 กันยายน 2567 ณ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ชั้น 3 ห้อง New Gen Space: Space for All Generations โดยมูลนิธิเอสซีจี
- เวลา 10.00-20.00 น.
- ทุกวันอังคาร-วันอาทิตย์ ปิดบริการทุกวันจันทร์
พิสูจน์อักษร....สุรีย์ ศิลาวงษ์
