ชวนกิน 'หน่อไม้ฝรั่ง' ดีอย่างไร ทำไมต้องกิน
เดือนเมษายนถึงมิถุนายน เป็น ‘เทศกาลหน่อไม้ฝรั่ง’ ผักสีเขียวแทงยอดอ่อนจากใต้ดิน กินอร่อย มีประโยชน์ ทำอาหารได้สารพัด อุดมด้วยเส้นใยดีต่อระบบย่อยอาหาร
หน่อไม้ฝรั่ง (Asparagus) ถิ่นกำเนิดในเมดิเตอร์เรเนียนและเอเชียไมเนอร์ มีบันทึกว่าชาวกรีกโบราณและชาวโรมัน รู้จักปลูกหน่อไม้ฝรั่งกินมาตั้งแต่ 2,000 ปีก่อน
ชาวตะวันตกมี วันหน่อไม้ฝรั่งแห่งชาติ (Asparagus National Day) 23 เมษายน, 24 พฤษภาคม ขึ้นอยู่กับสถานที่เพาะปลูก ในบางพื้นที่เช่น โอเชียน่า เคาท์ตี้ รัฐมิชิแกน จัด เทศกาลหน่อไม้ฝรั่ง วันที่ 10 มิถุนายน เริ่มจัดมาตั้งแต่ปี 1974 ฉลองกินกันทั้งเมือง ชมพาเหรดหน่อไม้ฝรั่ง ประกวดราชินีแห่งหน่อไม้ฝรั่ง ในงาน National Asparagus Festival
ปัจจุบัน หน่อไม้ฝรั่ง ปลูกได้ทั่วโลก เมืองไทยเมืองร้อนก็ปลูกได้ มีกินตลอดทั้งปี แต่ถ้าจะกินผักตามฤดูกาล หน่อไม้ฝรั่งเติบโตได้ผลดีช่วงปลายฤดูหนาวจนถึงฤดูร้อน
ส่วนชาวเยอรมันชอบกิน หน่อไม้ฝรั่งขาว มาก ในหลายเมืองจัดเทศกาลชวนกิน บอกว่าต้องกินก่อนถึงฤดูร้อน ซึ่งเป็นช่วงที่ผลผลิตอร่อยที่สุด
ชาวเมืองเบียร์ชื่นชอบถึงขนาด “คลั่ง” มีมิวเซียมหน่อไม้ฝรั่ง ที่เมือง Schrobenhausen ในแคว้นบาวาเรีย และจัดเทศกาลกินหน่อไม้ฝรั่งขาวในหลายเมือง ช่วงปลายเดือนมีนาคมถึงต้นมิถุนายน
สารอาหารในหน่อไม้ฝรั่ง มีเส้นใยสูง ดีต่อระบบย่อยอาหาร มีวิตามินเอ, บี 6 วิตามินซี, เค, โพแทสเซียม ฟอสฟอรัส โปรตีน ธาตุเหล็ก สังกะสี และกรดโฟลิก แร่ธาตุวิตามินเหล่านี้คือสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยสร้างภูมิคุ้มกัน ป้องกันโรค NCDs
แต่ก็มีกำมะถัน กินมากอาจทำให้เกิดกลิ่นฉุนในปัสสาวะ และคนขี้แพ้อาจต้องระวังไม่กินมากเกินไป
สารอาหารเด่นในหน่อไม้ฝรั่ง ได้แก่ เส้นใยหรือไฟเบอร์ ช่วยกระตุ้นกระบวนการย่อยอาหาร และเป็นมิตรที่ดีต่อแบคทีเรียชนิดดีที่อยู่ในลำไส้ ช่วยลำเลียงกากอาหารได้ง่ายขึ้น ป้องกันโรคท้องผูก
อีกทั้งยังเป็นอาหารช่วยลดน้ำหนัก ทำให้อิ่มเร็ว แคลอรี่น้อย (ยกเว้นไปปรุงกับอาหารอื่นที่มีไขมันสูง)
วิตามินเค ช่วยในการแข็งตัวของเลือด ทำให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงหัวใจได้ดี ป้องกันเลือดไหลมากเกินไปหรือเลือดไม่แข็งตัว และวิตามินบีช่วยควบคุมโฮโมซิสเตอีน (Homocysteine) ซึ่งถ้ามีมากในร่างกายมากเกินไปจะทำให้มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิ ดโรคหัวใจ
โพแทสเซียมสูง ช่วยลดความดันโลหิต โดยจะเข้าไปช่วยขยายหลอดเลือด ทำให้โลหิตไหลเวียนดี ป้องกันความเสี่ยงหลอดเลือดอุดตัน
หน่อไม้ฝรั่งมีกี่สี 3 สี คือ หน่อไม้ฝรั่งเขียว, ขาว และสีม่วง
สีเขียวมีราว 5-6 สายพันธุ์ สีขาวก็มาจากสีเขียวแต่มีวิธีปลูกคือหาวัสดุคลุมดิน หรือขุดเนินให้สูงก่อนหน่อจะเติบโตแทงยอดขึ้นจากใต้ดิน เหมือนวิธีปลูกกุยช่ายขาว คือบังแสงแดดเอาไว้ เมื่อต้นไม่โดนแดดมันก็จะกลายเป็นสีขาวสวย
หน่อไม้ฝรั่งสีม่วง ต้นกำเนิดจากแคว้นลิกูเรีย ในอิตาลี มียอดอ่อนมีสีม่วงเข้ม แต่ช่วงปลายลงมาเป็นสีเขียว ขยายพันธุ์จากการเก็บละอองเกสรตัวเมียนำมาเพาะเมล็ดและปลูก ซึ่งเป็นการกลายพันธุ์มาจากสีเขียว แต่ปลูกจำนวนน้อย ได้หน่อที่ใหญ่ สีม่วงเข้ม รสหวานและนุ่มกว่าชนิดสีเขียว
ตอนนี้หลายพื้นที่ปลูกได้ และได้เฉดสีสวยแตกต่างกัน เช่น สีน้ำเงิน ปลูกที่นิวซีแลนด์, สีม่วงเข้ม ปลูกในอิตาลีและแคลิฟอร์เนีย เมื่อมีสีม่วงจึงมีสารแอนโธไซยานินเพิ่มมาด้วย
วิธีปรุงต้องทำให้สุกอย่างรวดเร็ว ต้มหรือลวกเร็ว ๆ ห้ามใช้เวลานาน ไม่งั้นสีม่วงจะหายไปกลายเป็นสีเขียว เหมาะกับเมนูสลัด และเข้ากันดีกับข้าวบาร์เลย์ อัลมอนด์ และอาร์ติโช้ค
หน่อไม้ฝรั่งมีสารกระตุ้นอารมณ์ทางเพศ จริงหรือ : สารแอโพรดิซิแอ็ก (Aphrodisiac) ที่รู้จักกันในชื่อ “สารแห่งความใคร่” จากรูปร่างที่เหมือนอวัยวะเพศชาย คนสมัยก่อนจึงเชื่อว่าหน่อไม้ฝรั่งช่วยบำรุงพลังทางเพศ มีบันทึกของชาวอาหรับที่เขียนไว้ในศตวรรษที่ 16 ว่ากินหน่อไม้ฝรั่งแล้วรู้สึกกระชุ่มกระชวย มีพลังเรื่องอย่างว่า
แต่ในแง่สรรพคุณทางอาหาร หน่อไม้ฝรั่งมีวิตามินเอและซี และก่อนหน้านี้นักพฤกษศาสตร์เคยจัดให้เป็นพืชในวงศ์ลิลลี่ (Lily) ตระกูลเดียวกับกระเทียม, หอมใหญ่ ถ้ากินติดต่อกันสัก 3 วัน เชื่อว่าช่วยกระตุ้นความรู้สึกทางเพศ
เรื่องเหล่านี้เป็นความเชื่อ บอกต่อกันมาแต่โบราณ ยังไม่มีหลักฐานยืนยันชัดเจน
