ท่องโลกกาแฟในหนึ่งวัน 'Dubai Coffee Museum'

ถ้าคุณเป็นคนที่หลงใหลในกลิ่นรสกาแฟ และมีโอกาสไปเยือนสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ หนึ่งในเป็นประเทศที่ร่ำรวยด้วยทรัพยากรพลังงานและเต็มไปด้วยตึกสูงระฟ้าในคาบสมุทรอาหรับ จะมีเวลาว่างหรือไม่ว่างก็ตาม ขอแนะนำให้ไปทัศนาจรกันที่ 'พิพิธภัณฑ์กาแฟ' ในมหานครดูไบครับ รับรองว่าไม่มีผิดหวัง

ที่นี่จัดแสดงโชว์ทุกสิ่งทุกอย่างที่เกี่ยวข้องกับโลกกาแฟทั้งเก่าและใหม่ เหมาะสำหรับผู้สนใจใคร่ชื่นชมและศึกษาหาความรู้แง่มุม 'การเดินทางของกาแฟ' ในช่วงหลายร้อยปีที่ผ่านมา ตั้งแต่ประวัติการค้นพบต้นกาแฟป่าครั้งแรกในเอธิโอเปียเมื่อพันกว่าปีก่อน ฉายภาพกระบวนการผลิตกาแฟแต่ครั้งอดีต การเตรียมกาแฟทั้งวิธีคั่วและการบด อุปกรณ์ที่ใช้ในแต่ละช่วงเวลา แหล่งปลูกกาแฟทั่วโลก สอดแทรกวัฒนธรรมการดื่มกาแฟในและนอกโลกอาหรับ กระทั่งกลายเป็นเครื่องดื่มยอดนิยมในโลกสมัยปัจจุบัน เรียกว่ามีครบจบในวันเดียว

'พิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ' ตั้งชื่อเป็นภาษาอังกฤษว่า Dubai Coffee Museum ถือเป็นพิพิธภัณฑ์กาแฟแห่งแรกในภูมิภาคตะวันออกกลาง เปิดเมื่อปีค.ศ. 2014  เป็นหนึ่งในแลนด์มาร์คสำคัญของย่านประวัติศาสตร์อัลฟาฮิดิ เมืองเก่าที่ถูกสร้างขึ้นในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 แต่ละวันมีนักท่องเที่ยวไปเยือนไม่น้อยทีเดียว

อ้อ...พิพิธภัณฑ์นี้เป็นของเอกชน ไม่ใช่ของรัฐบาล เจ้าของมีชื่อว่า 'คาห์ลิด อัล มูลล่า" เป็นผู้รวบรวมของเก่าเก็บที่เกี่ยวข้องกับกาแฟมานานหลายปี จนเกิดไอเดียอยากเปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ขึ้นมา ซึ่งในบางครั้งเขาก็รับหน้าที่เป็นไกด์นำชมพิพิธภัณฑ์อีกต่างหาก

พิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ เป็นพิพิธภัณฑ์กาแฟแห่งแรกในภูมิภาคตะวันออกกลาง เปิดเมื่อปีค.ศ. 2014  (ภาพ : Chalisa Waradee)

สถานที่ตั้งดูไบ คอฟฟี่ มิวเซียม เป็นตัวตึก 2 ชั้นเล็ก ๆ สีหินทรายที่มีอายุมากกว่า 150 ปี มีทุกสิ่งที่คุณจำเป็นต้องรู้เกี่ยวกับกาแฟ และทุกสิ่งที่คุณอยากรู้เกี่ยวกับกาแฟ ไม่ว่าคุณจะเป็นคนรักกาแฟหรือไม่ก็ตาม ดังนั้น การเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์กาแฟในนครดูไบ เป็นสิ่งที่ไม่ควรพลาดด้วยประการทั้งปวง ถูกจัดให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวในระดับ 'a must' จากเว็บไซต์รีวิวการท่องเที่ยวหลาย ๆ แห่งทีเดียว

แผนที่แสดงโซนปลูกกาแฟตามทวีปต่างๆทั่วโลก ภายในพิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ  (ภาพ : Chalisa Waradee)

พื้นที่ชั้นแรกประกอบด้วยห้องจัดแสดงเกี่ยวกับประวัติศาสตร์การเดินทางของโลกกาแฟ 'จำนวน 5 ห้อง' สะท้อนถึงวัฒนธรรมการดื่มกาแฟที่แตกต่างกัน ในห้องหนึ่งมีภาพโปสเตอร์ขนาดใหญ่แสดงการเก็บผลกาแฟสุกของกลุ่มชาติพันธุ์ด้วย ซึ่งผู้เขียนไม่แน่ว่าเป็นไร่กาแฟในไทยหรือลาว

เริ่มห้องแรกกันเลยดีกว่า เป็นห้องแสดงแหล่งกำเนิดหรือโซนปลูกกาแฟทั่วโลก ว่ากันตามตรงต้นกำเนิดของกาแฟนั้น ต้องย้อนกลับไปถึงตำนาน 'แพะเต้นรำ' ของชายชื่อ 'คาลดี้' (Kaldi) คนเลี้ยงแพะชาวพื้นเมืองเอธิโอเปียที่เชื่อกันว่าเป็นผู้ค้นพบผลกาแฟในป่าเป็นคนแรกตั้งแต่ศตวรรษที่ 9 จริง ๆ แล้วสิ่งที่คาลดี้ค้นพบไม่ใช่ผลกาแฟนะ แต่เป็นผู้ค้นพบประสิทธิผลของกาแฟ หลังแพะมีอาการคึกคักผิดปกติเพราะกินผลกาแฟสุกเข้าไปนั่นเอง

พื้นที่จัดแสดงการเสิร์ฟกาแฟสไตล์อาหรับที่เรียกว่า 'ดัลลาห์' พร้อมหนังสือบอกเล่าเรื่องราว  (ภาพ : Chalisa Waradee)

ตามปูมกาแฟโลกนั้น กาแฟแพร่จากเอธิโอเปียเข้าสู่เยเมน จากนั้นแพร่ขยายไปทั่วโลกอาหรับในฐานะเครื่องดื่ม ตามด้วยอียิปต์ในแอฟริกาตอนเหนือและอาณาจักรเติร์ก ข้ามทะเลเข้าไปในอิตาลี ก่อนกระจายไปทั่วยุโรปและทวีปต่าง ๆ ทั่วโลกในเวลาต่อมา 

ถ้าจะบอกว่าวัฒนธรรมการดื่มกาแฟเกิดขึ้นเป็นครั้งแรกในโลกอาหรับก็คงไม่ผิดนัก ผู้คนที่นี่ใช้กาแฟเป็นเครื่องดื่ม 'ต้อนรับขับสู้' แขกผู้มาเยือนด้วยมิตรภาพ ฝังรากลึกอยู่ในวิถีชีวิตมาอย่างยาวนาน รวมไปถึงในสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์เองด้วย

ภาพโฆษณาเชิญชวนจิบกาแฟสไตล์วินเทจ ที่จัดแสดงภายในพิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ  (ภาพ : Chalisa Waradee)

กาแฟในภาษาอาหรับ คือ 'คาห์วะ'  (qahwa) น่าจะเป็นคำเรียกกาแฟคำแรก ๆ ของโลก นับจากกาแฟป่าจากเอธิโอเปียแพร่เข้าสู่เยเมน คำว่า qahwa นี้เดิมทีหมายถึงไวน์ ต่อมาถูกตุรกีหยิบยืมไปใช้เป็น kahve  ตามด้วย koffie ในภาษาดัตช์ และ caffe ในภาษาอิตาเลียน จนกลายมาเป็นภาษาอังกฤษว่า coffee หรือ กาแฟ ในภาษาไทย

ถามว่ามีปลูกกาแฟกันไหมในย่านนี้ซึ่งมีลักษณะภูมิประเทศเป็นทะเลทรายเป็นส่วนใหญ่ ก็มีนะครับ เป็นในโซนพื้นที่สีเขียวของ 'ซาอุดิอาระเบีย' และ 'เยเมน' จัดเป็นแหล่งปลูกกาแฟเชิงพาณิชย์แรกเริ่มของโลกเลยก็ว่าได้

ส่วนหนึ่งของเครื่องบดกาแฟแบบมือหมุนดั้งเดิม และอุปกรณ์ชงกาแฟบางประเภทจากหลายประเทศทั่วโลก  (ภาพ : Chalisa Waradee)

ห้องต่อมาจัดแสดงอุปกรณ์เครื่องคั่วกาแฟ, เครื่องบดกาแฟ, เครื่องชงกาแฟ, หมอต้มกาแฟ, ถ้วยกาแฟ, เครื่องชั่งน้ำหนักเมล็ดกาแฟ และฯลฯ ล้วนแต่เป็นของเก่าดั้งเดิม ๆ ระดับแอนทีคที่เคยใช้กันมาในโลกอาหรับ เชื่อว่าคนรักกาแฟชมแล้วต้องเพลิดเพลินเจริญใจมากเลย โดยเฉพาะ 'เตาทรายต้มกาแฟ' สไตล์วินเทจที่ดูหรูหราและอลังการมาก ๆ ไม่เคยเห็นที่ไหนน่าตื่นตาตื่นใจเท่านี้มาก่อน

พิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ อุทิศพื้นที่ให้ 2 ห้องด้วยกันสำหรับจัดแสดงอุปกรณ์เกี่ยวกับกาแฟต่าง ๆ จากทั่วทุกมุมโลก รวมรวบของเก่าของแก่ไว้อย่างครบครัน เครื่องบดกาแฟแบบมือหมุนโบร่ำโบราณอายุเป็นร้อย ๆ ปีก็มี จากยุคสงครามโลกครั้งที่หนึ่งก็มี แล้วก็หลากหลายรูปแบบด้วยกัน อุปกรณ์ชงกาแฟแบบแมนนวลมีหมดแทบจะครบคลุมทั่วโลก ไม่รู้ว่าไปจัดหาและรวบรวมมาจากไหน ขนาดเครื่องชงกาแฟแบบสุญญากาศยุคแรก ๆ ของญี่ปุ่นก็ยังมีให้ชมกัน

รูปแบบภายในห้องมาจลิส รูม ซึ่งเป็นพื้นที่พบปะสังสรรค์และสนทนาแทบทุกเรื่อง แบบจิบกาแฟไปคุยกันไป  (ภาพ : Chalisa Waradee)

ที่ผู้เขียนอดทึ่งไม่ได้อีกเช่นกันก็คือ ที่นี่จัดแสดงเครื่องชงเอสเพรสโซแฮนด์เมดในตำนานอย่าง 'Victoria Arduino Venus' จากอิตาลี ไม่แน่ใจว่าเป็นรุ่นที่ผลิตมาตอนครบ 100 ปีการก่อตั้งบริษัทหรือเปล่า แต่บอกเลยว่าใครเห็นแล้วมีใจสั่น เพราะสวยและคลาสสิคมากเหลือเกิน

ชั้นล่างยังมีห้องที่น่าสนใจอีกห้องเรียกกันว่า 'มาจลิส รูม' (majlis room) เป็นพื้นที่พบปะสังสรรค์และสนทนาแทบทุกเรื่อง ประมาณคุยกันไปดื่มกาแฟกันไป คล้ายคลึงกับสภากาแฟในบ้านเราเหมือนกัน ในห้องนี้มีเบานั่ง, พรม และอุปกรณ์ชงกาแฟอาหรับอย่างพร้อมเพรียง

ภาพซ้ายเป็นเครื่องชงเอสเพรสโซ่ Victoria Arduino Venus ส่วนภาพขวาเป็นเตาทรายต้มกาแฟที่นิยมกันในอาหรับและตุรกี  (ภาพ : Chalisa Waradee)

ตามธรรมเนียมแล้ว การเสิร์ฟ 'กาแฟอาหรับ' หรืออาราบิก คอฟฟี่ แต่ดั้งเดิมนั้น กำหนดให้ผู้เสิร์ฟใช้มือซ้ายจับกากาแฟปากโค้งแหลมสไตล์อาหรับที่เรียกว่า 'ดัลลาห์' (dallah) ส่วนมือขวาถือถ้วยกาแฟขนาดเล็กไม่มีหูจับ เรียกว่า 'เฟนนอน' (fenjan)

ห้องสุดท้ายของชั้นล่างเป็นร้านค้าของพิพิธภัณฑ์ มีอุปกรณ์ชงกาแฟยุคปัจจุบันและหนังสือกาแฟจำหน่ายอยู่ด้วย ตัวดริปกาแฟแบบเวียดนามก็มี รวมไปถึงเมล็ดกาแฟคั่วบรรจุถุงจากแหล่งปลูกต่าง ๆ เช่น กัวเตมาลา, บราซิล และโคลอมเบีย ให้ข้อมูลไร่กาแฟและรูปแบบโพรเซสเอาไว้ด้วย กาแฟคาเฟอีนต่ำหรีอดีแคฟก็มีให้เป็นทางเลือกเช่นกัน

ไม่ว่าจะเป็นคนรักกาแฟหรือไม่ก็ตาม การเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์กาแฟในนครดูไบ เป็นสิ่งที่ไม่ควรพลาดด้วยประการทั้งปวง  (ภาพ : Chalisa Waradee)

ที่ผู้เขียนสนใจมากก็คือ เมล็ดกาแฟเบลนด์แบบพิเศษ คั่วมาใน 'สไตล์อาราบิก' อยากรู้ว่ารสชาติแบบออริจินัลนั้นจะเข้มข้นสักขนาดไหน  อ้อ...เขามีให้เลือกทั้งแบบใส่และไม่ใส่กลิ่นสไปซี่ด้วยนะ

อีกเรื่องที่พลาดไม่ได้เลยก็คือ ชั้นล่างมีมุม 'กาแฟเอธิโอเปีย' ดินแดนต้นกำเนิดกาแฟ มีการชงและเสิร์ฟกาแฟอุ่น ๆ ในแบบดั้งเดิม ผ่านทางหม้อต้มกาแฟที่ปั้นจากดินในสไตล์เอธิโอเปียที่เรียกว่า 'จิบิน่า' (Jebena) แถมมีข้าวโพดคั่วเป็นเครื่องเคียงเสียด้วย

เมล็ดกาแฟคั่วบรรจุถุงจากแหล่งปลูกหลายประเทศ และอุปกรณ์กาแฟ ในร้านค้าของพิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ  (ภาพ : Chalisa Waradee)

ส่วนพื้นที่ชั้นบน ทำเป็นห้องกึ่งสำนักงานกึ่งห้องจัดแสดง ใครยังชอบอ่าน 'หนังสือ' บนนี้มีห้องจัดแสดงหนังสือที่บันทึกเรื่องราวการเดินทางที่ยาวนานหลายศตวรรษของกาแฟ มีหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์กาแฟและแผนที่ย้อนหลังไปถึงศตวรรษที่ 18 ซึ่งบอกเล่าเรื่องราวของคนงานไร่กาแฟและไร่กาแฟทั่วโลก

มุมกาแฟเอธิโอเปีย ดินแดนต้นกำเนิดกาแฟ มีการชงและเสิร์ฟกาแฟอุ่น ๆ ในแบบดั้งเดิม  (ภาพ : Chalisa Waradee)

นอกนั้นก็แบ่งเป็นห้องอาหาร, ห้องน้ำ, ห้องฉายวีดิทัศน์ และห้องเด็กเล่น ซึ่งเป็นห้องที่พ่อแม่สามารถนำบุตรหลานมาฝากเพื่อไปเดินชมพิพิธภัณฑ์ ไอเดียดีงามมาก ๆ

หรือถ้าใครเกิดคอแห้งหรือเดินชมไปทั่วพิพิธภัณฑ์จนนึกหิวกาแฟขึ้นมา ชั้นบนก็มี 'บาร์กาแฟ' แบบมินิไซส์ไว้บริการนักท่องเที่ยวด้วยนะ มีทั้งกาแฟฟิลเตอร์และกาแฟเอสเพรสโซให้เลือกได้ตามใจชอบ แม้จะเป็นบาร์กาแฟเล็ก ๆ แต่ก็ใช้เครื่องชงรุ่นล่าสุด Victoria Arduino Black Eagle เชียวนะ

บาร์กาแฟขนาดเล็กภายในพิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ  มีเครื่องดื่มกาแฟให้เลือกหลายเมนูด้วยกัน  (ภาพ : Chalisa Waradee)

แน่นอนว่าพิพิธภัณฑ์เป็นได้ในหลายนิยาม ทั้งสถานที่จัดแสดงโชว์ของเก่า ของหายาก ของโบร่ำโบราณ และก็เป็นสถานที่สำหรับศึกษาเรียนรู้รากเหง้าประวัติศาสตร์เพื่อทำความเข้าใจปัจจุบันและอนาคต 'พิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ' ก็เช่นกัน ทำหน้าที่บอกเล่าเรื่องราวทั้งหมด ตั้งแต่การค้นพบกาแฟครั้งแรกในอดีต ไปจนถึงที่มา-ที่ไปของธุรกิจกาแฟที่มีมูลค่าหลายพันล้านดอลลาร์ในปัจจุบัน

ย้ำกันอีกครั้ง ถ้ามีโอกาสไปเยือนสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ห้ามพลาดเชียวครับสำหรับพิพิธภัณฑ์กาแฟดูไบ

...............................

เขียนโดย : ชาลี วาระดี