ไม่รู้ว่าควรจะยุติหรือไปต่อ | บวร ปภัสราทร 

เราจะรู้ตัวได้อย่างไรว่าได้เวลายุติเรื่องนั้นได้แล้ว ซึ่งอาจดูเหมือนเป็นเรื่องง่ายๆ ที่ใครๆ ก็รู้ได้เอง อะไรที่ทำแล้วไม่ได้คุณค่าใดๆ กับตนเอง และผู้อื่นก็หยุดไปเถอะ แต่ในความเป็นจริงคนเรามีอคติในการตัดสินใจที่จะหยุดเดินหน้าเรื่องที่ไม่มีคุณค่าเพียงพอที่จะทำต่อไป

“อคติ” นี้รู้จักกันในวงวิชาการว่า Sunk-Cost Fallacy ซึ่งทำให้เราเชื่อว่าให้ทุ่มเททำต่อไปเถอะแล้วสรรพสิ่งที่ย่ำแย่จะกลับดีขึ้นมาเอง

ในสักวันหนึ่งข้างหน้า อคตินี้ทำให้เราทำตัวเหมือนนักพนันที่ลงเงินพนันเพิ่มมากขึ้นไปเรื่อยๆ ด้วยความหวังว่าถ้าทุ่มมากขึ้นแล้วจะชนะพนันทดแทนที่เสียพนันไปมากแล้วก่อนหน้านั้น

ตอนจบของนักพนันที่ทำแบบนี้ส่วนใหญ่คือหมดตัว การตัดสินใจเดินหน้าหรือยุติจึงต้องกระทำโดยปราศจากอคติทำนองนี้ ถ้าเสียหายให้เห็นมากมายแล้วจากการกระทำนั้นก็ยุติเสียเถอะ ซึ่งมีไม่น้อยที่กลับเดินหน้าไปจนเจอจุดจบ เพราะอคติว่าเสียมากแล้วต้องทุ่มแรงทุ่มเงินไปให้มากขึ้นอีก ทุ่มไปจนกว่าจะชนะให้ได้

ถ้าใจยังอยากเดินหน้าเรื่องนั้นต่อไป ทั้งๆ ที่รอบตัวมีแต่คนทักว่าหยุดได้แล้ว ให้ทบทวนอย่างมีสติว่าขณะนี้เรากำลังทำอะไรอยู่ และที่ทำอยู่นั้นให้คุณค่าอะไรกับใคร

หรืออีกนัยหนึ่งคือกำลังทำอะไรให้ใคร แล้วดูให้แน่ๆ ว่าคนที่เราคิดว่ากำลังส่งคุณค่าบางอย่างให้นั้น เขามองเห็นว่าสิ่งที่เราส่งมอบให้ยังมีคุณค่าอยู่มากน้อยเพียงใด เมื่อเทียบกับสารพัดความยากลำบาก และอาจมีความเสียหายมากมายที่เกิดขึ้นกับการส่งมากคุณค่านั้นให้กับเขา

ถ้ายังเห็นว่าเขาเห็นคุณค่า และตัวเรายังพร้อมที่จะรับความเสียหายที่ตามมาได้ ก็เดินหน้าต่อไปได้ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วมักไม่เป็นความจริง คนรับคุณค่าไม่ได้รู้สึกเลยว่าที่เรากำลังเดินหน้าอยู่นั้นมีประโยชน์สำหรับเขา ตัวเราต่างหากที่คิดไปเองว่าเขาเห็นคุณค่า

ดังนั้น จงมองอย่างมีสติ ปราศจากความหลง ให้เห็นชัดๆ ว่าคนที่เรากำลังทำอะไรให้นั้น เขาเห็นคุณค่าในสิ่งที่เราทำให้จริงหรือไม่ อย่ากลัวเสียหน้า ที่จะยุติหากเห็นว่าทำไปแล้วเขาไม่เห็นคุณค่า

ถ้ายังเชื่อว่าที่กำลังทำอยู่นั้นมีคนเห็นคุณค่าอยู่แน่ๆ แต่ยิ่งทำยิ่งรู้สึกว่าตัวเองยิ่งแย่ลง จากที่เคยมีคนชื่นชอบกลับกลายเป็นคนต่อว่าไปต่างๆ นานา จากที่เคยดูเป็นคนเก่งกลายเป็นคนที่ดูโง่

จากที่เคยมีคนร่วมเดินหน้าด้วยกันมากมายกลายเป็นเดียวดายไร้เพื่อนเดินทาง คงไม่คุ้มกับชีวิตที่ย่ำแย่ลงอย่างมากมายนี้เพียงเพื่อที่จะทำอะไรบางอย่างให้ใครบางคน ถ้าคนนั้นมีค่ากับชีวิตของเราจริงๆ สิ่งที่ทำให้เขาไม่ควรทำให้ชีวิตเราแย่ลงมากมายเช่นนั้น หันไปมองอีกครั้งว่าที่ให้กับที่ได้รับนั้นยังคุ้มที่จะเดินหน้าต่อไป หรือควรยุติได้แล้ว

หากจะเดินหน้าเรื่องใดต่อไป ยังต้องพิจารณาอย่างจริงจังด้วยว่าเป้าหมายที่มุ่งหวังนั้นยังมีโอกาสที่จะบรรลุผลมากน้อยเพียงใด ถ้าคำตอบคือเป็นไปได้น้อยมากที่จะประสบความสำเร็จตามที่มุ่งหวังไว้ ไม่ว่าจะทุ่มเทอีกสักเท่าใด ทางเลือกที่ดีที่สุดคือยุติเรื่องนั้นในทันที แล้วมองหาเป้าหมายใหม่ที่เป็นไปได้มากกว่ามาทดแทนโดยเร็วที่สุด

ถ้ารู้ตัวแล้วว่าเป้าหมายนั้นเป็นไปไม่ได้ ให้ยุติในขณะที่ยังมีโอกาสที่จะทำได้ ยุติก่อนที่สถานการณ์ไปถึงจุดที่ไร้ทางออกอย่างอื่นใด นอกจากเดินหน้าไปกับความเสียหายไปจนถึงจุดจบ เพียงเพื่อรักษาหน้า รักษาศักดิ์ศรีที่ผูกพันไปกับเรื่องนั้นไปเสียแล้ว

ทบทวนอีกครั้งว่าสิ่งที่เรากำลังเดินหน้าทำอยู่นั้น ยังเป็นสิ่งสำคัญกับชีวิตของเราจริงๆ หรือไม่ ถ้าเปลี่ยนใจแล้วก็ยุติเถอะ.

คอลัมน์ : ก้าวไกลวิสัยทัศน์

รศ.ดร.บวร ปภัสราทร

คณะเทคโนโลยีสารสนเทศ

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี