ชาวบ้านขุดปูนาขายรายได้เสริมหลังเกี่ยวข้าว

นายจตุพล ศรีมุงคุณ อายุ 40 ปี ชาวบ้านหนอกจิก ตำบล อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม เล่าว่า สภาพพื้นที่ของจังหวัดมหาสารคามโดยทั่วไปโดยเฉพาะพื้นที่นา อยู่นอกเขตชลประทาน กว่าร้อยละ 96 ของพื้นที่นาทั้งจังหวัดกว่าสองล้านไร่ หลังเก็บเกี่ยวข้าวชาวนาส่วนใหญ่จะทิ้งร้างไว้รอจนกว่าจะถึงฤดูฝนหรือถึงฤดูทำนาปี ชาวบ้านหลายหมู่บ้านมักจะอพยพไปขายแรงงานยังต่างจังหวัด รวมถึงกรุงเทพมหานคร แต่ หลังว่างเว้นจากการทำนา ก็ได้ใช้เวลาว่างทำอาชีพเสริมขุดปูนา

ซึ่งถือเป็นมรดกดินของชาวอีสาน เป็นอาหารหลังหน้าลงนาไปจำหน่าย ในแต่ละวันจะถือเสียมหนึ่งอันถังหนึ่งใบออกจากบ้านลงนากันตั้งแต่ช่วงสายๆ ไปขุดปู โดยอาศัยประสบการณ์และความชำนาญในการสังเกตรูไหนจะมีปูนาหรือไม่มีปูนาอาศัยอยู่ ได้จากรอยเท้าปูและกองดินเล็ก ๆ ที่ปูขุดไว้ที่ปากหลุม

ซึ่งส่วนใหญ่มักอยู่ใต้ตอซังข้าวหรือตามขอบคันนา ก่อนใช้เสียมค่อยๆ ขุดเซาะโพลงไปเรื่อย ๆ ตามความลึกของรูปูเริ่มตั้งแต่ 30-50 เซนติเมตร โดยไม่ต้องใช้แรงมากเพื่อไม่ให้เสียมถูกตัวปู เพราะจะทำให้ราคาจำหน่ายไม่ดี ซึ่งปูนาตัวผู้จะมีก้ามใหญ่กว่าตัวเมีย แต่ส่วนจับปิ้งหรือบริเวณส่วนท้องเล็กกว่าตัวเมีย ซึ่งตัวเมียจะมีลักษณะกลมกว้างกว่าเพื่อเอาไว้เก็บไข่แพร่พันธุ์

ทั้งนี้ปูนาที่ขุดได้ตนเองจะขายให้กับแม่ค้าที่มาสั่งซื้อในราคากิโลกรัมละ 30-40 บาท หากจำหน่ายเป็นตัวจะอยู่ที่ตัวละ 1 บาท ในแต่ละวันจะขุดปูนาได้ 100-200 ตัว ทำให้มีรายได้เกือบ 200 บาท แม้รายได้ไม่มากแต่ก็ถือเป็นอาชีพเสริมหลังการเก็บเกี่ยวข้าว และยังช่วยกำจัดศัตรูข้าวไม่ให้กัดกินต้นข้าวในช่วงฤดูการทำนาครั้งต่อไป

สำหรับปูนาในช่วงนี้เป็นที่นิยมของผู้บริโภคมาก ถือเป็นอาหารโปรตีนสูงราคาถูกเนื่องจากปูในช่วงนี้กัดกินต้นข้าวในนาทำให้ตัวโตสมบูรณ์จนมีมันปูในกระดองเยอะ ซึ่งมันปูนานี้รสชาติจะหอม หวาน มัน โดยเฉพาะปูนาตัวเมียจะมีมันเยอะเป็นที่ต้องการมาก ซี่งปูนาสามารถนำไปทำอาหารเด็ดๆ ได้หลายอย่าง เช่น นำไปต้มกับน้ำปลาร้าแล้วนำมาแกะกระดองเอาข้าวเหนียวร้อนๆ จิ้ม หรือในภาษาอีสานเรียกว่า “จ้ำ” ลงมันปูเข้าปากรับประทาน หรือจะนำไปดองน้ำปลาไว้ใส่ส้มตำปู ทำเป็นลาบปู แกงอ่อมปู หรือปูปิ้งเกลือจนเหลืองสุก จะกินเล่นหรือกินกับข้าวก็เอร็ดอร่อยไม่แพ้กัน