อนาคต 11 มิติของชีวิตหลังโควิด

หลายปีที่ผ่านมา เริ่มมีการถกเถียงกันมากขึ้นจนเป็นวาระระดับโลกเกี่ยวกับตัวชี้วัดความก้าวหน้าของประเทศ ซึ่งตัวชี้วัดอย่าง GDP ที่มีการใช้อย่างแพร่หลาย ดูจะมีข้อบกพร่องและทำให้เรามองข้ามหลายอย่างที่นำไปสู่ชีวิตที่ดีและสมดุลไป

1) ความเหลื่อมล้ำในแนวนอน (Horizontal inequalities) หมายถึง ช่องว่างระหว่างกลุ่มประชากร เช่น ระหว่างผู้ชายกับผู้หญิง ระหว่างคนรุ่นเก่าและคนรุ่นใหม่ 2) ความเหลื่อมล้ำในแนวตั้ง (Vertical inequalities) ได้แก่ ช่องว่างระหว่างผู้ที่อยู่ด้านบนและผู้ที่อยู่ด้านล่างของระดับความสำเร็จในแต่ละมิติ เช่นรายได้ของบุคคลที่ร่ำรวยที่สุด 20% เมื่อเทียบกับคนที่ยากจนที่สุด 20% และ 3) การกีดกัน (deprivations) เช่น สัดส่วนของประชากรที่อยู่ต่ำกว่าระดับความสำเร็จที่กำหนด เช่น ระดับทักษะหรือสุขภาพขั้นต่ำ

ดังนั้น แต่ละประเทศจึงจึงมีวาระใหญ่ที่สำคัญ 2 ด้านคือ การสร้างชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีให้กับประชาชนใน 11 มิติ พร้อมๆกับ การลดความเหลื่อมล้ำระหว่างกลุ่มคนลงใน 3 ด้าน ซึ่งเป็นโจทย์ที่ท้าทายในอนาคตเป็นอย่างมาก โจทย์นี้เป็นวาระสำคัญสำหรับประเทศไทยเช่นกัน โดยเฉพาะในช่วงวิกฤตโควิด-19 ยิ่งฉายภาพให้เห็นชัดว่า คนที่หาเช้ากินค่ำ คนมีทุนน้อยกว่า เงินออมน้อย ธุรกิจรายย่อยธุรกิจที่มีสายป่านสั้น เครือข่ายพันธมิตรน้อย ได้รับผลกระทบรุนแรง การจะประคองตัวให้ยังพอมีรายได้ในยามวิกฤตนี้เป็นเรื่องที่ยากยิ่ง เรื่องการจะมีชีวิตที่สมดุล คำนึงสุขภาพคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมในภาวะเช่นนี้คงไม่ต้องพูดถึง

แต่ในยามวิกฤตเช่นนี้ก็ทำให้เรายิ่งต้องทบทวน และยิ่งต้องคิดว่าเราจะลงทุนอะไร เพื่อให้อนาคตดีกว่าปัจจุบัน หากเรากำลังคิดถึงอนาคต คำถามสำคัญคือ เราจะสร้างอนาคตที่ดีได้อย่างไร

รากฐานของความเป็นอยู่ที่ดีในอนาคต (Future Well-Being) ขึ้นอยู่กับทุนที่เรามี ทุนที่เราลงทุนในวันนี้ ซึ่งจะผลิดอกออกผลในอนาคต ทุนที่เราต้องให้ความสำคัญเพื่อสร้างอนาคตที่ดี จะประกอบด้วยทุน 4 ประเภท คือ (1) ทุนทางเศรษฐกิจ ประกอบด้วยสินทรัพย์ที่มนุษย์สร้างขึ้นและการเงิน (2) ทุนทางธรรมชาติ เช่น ทรัพยากรธรรมชาติ ความหลากหลายทางชีวภาพของสายพันธุ์ รวมถึงระบบนิเวศ เช่นมหาสมุทร ป่าไม้ ดินและบรรยากาศ (3) ทุนมนุษย์ อันเป็นทุนทางปัญญาที่สำคัญ ซึ่งทุนมนุษย์นี้รวมถึงทักษะ สุขภาพในอนาคต และ (4) ทุนทางสังคม หมายถึง การเชื่อมโยงของบุคคลเป็นเครือข่ายทางสังคมบนพื้นฐานความเชื่อถือ ไว้วางใจซึ่งกันและกัน (trust) มีมาตรฐานในการทำงานร่วมกันบรรทัดฐานทางสังคม ค่านิยมร่วมกัน ข้อตกลงเชิงสถาบันที่ส่งเสริมให้เกิดความร่วมมือ 

สำหรับประเทศไทย ณ เวลานี้ การลงทุนในทุนมนุษย์และทุนทางสังคมจึงเป็นสิ่งที่เราจำเป็นต้องให้ความสำคัญอย่างยิ่ง ทุนมนุษย์สามารถเพิ่มพูนได้ด้วยการศึกษา การยกระดับทักษะ การฝึกอบรมพัฒนาบุคลากร การสร้างโอกาสทางการศึกษาส่งผลกระทบสำคัญต่อการแก้ปัญหาความยากจน การเติบโตทางเศรษฐกิจ และเป็นการสร้างศักยภาพในการสร้างรายได้ในอนาคต ส่วนทุนทางสังคมเป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนาประเทศเช่นกัน ประเทศต้องสั่งสมและต่อยอดทุนทางสังคม หันกลับมาเสริมสร้างบทบาทครอบครัว ชุมชน สื่อ การรวมตัวของคนที่มีคุณภาพเพื่อสร้างประโยชน์ต่อส่วนรวม บนพื้นฐานของความไว้เนื้อเชื่อใจ วัฒนธรรมที่ดีงาม 

ประเทศไทยกำลังเผชิญความท้าทายที่สำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการค้าโลกที่จะเปลี่ยนไปหลังยุคโควิด ความก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยีดิจิทัล เอไอ หุ่นยนต์ ระบบอัตโนมัติ สังคมผู้สูงอายุ ปัญหาความเหลื่อมล้ำ และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การพัฒนาตัวชี้วัดชีวิต 11 มิติเพื่อเสริมตัวชี้วัด GDP รวมถึงการลงทุนพัฒนาทุนของประเทศไทยทั้ง 4 ด้าน โดยเฉพาะทุนมนุษย์และทุนทางสังคมจึงเป็นวาระสำคัญอย่างมาก 

การยกระดับศักยภาพคนไทยทุกช่วงวัยและเสริมความแข็งแกร่งในทุนทางสังคม รวมถึงสร้างภูมิคุ้มกันให้ประชาชนเพื่อพร้อมรับการเปลี่ยนแปลงควบคู่ไปกับการสร้างสมดุลแห่งชีวิตเป็นหัวใจที่สำคัญของยุทธศาสตร์แห่งอนาคต โดยทุกฝ่ายควรร่วมกันทบทวนอดีตและปัจจุบัน พร้อมกันผนึกพลังเพื่อสร้างสรรค์อนาคตที่ดีให้กับคนไทยทุกคน