‘ฮามาส’เล็งหาผู้นำใหม่จากนอกกาซา ตัวเก็งใกล้ชิดอิหร่าน

สำนักข่าวรอยเตอร์สรายงาน ในการหารือเรื่องผู้นำ ฮามาสต้องพิจารณาทั้งคนที่อิหร่านผู้สนับสนุนหลักโปรดปราน และคำนึงถึงผลประโยชน์ของกาตาร์ที่ตัวเก็งทุกคนอาศัยอยู่ในปัจจุบันนี้

นายซินวาร์ จอมบงการเหตุโจมตีอิสราเอลเมื่อวันที่ 7 ต.ค.2023 จุดชนวนสงครามกาซา ถูกทหารอิสราเอลสังหารในการยิงปืนต่อสู้กันเมื่อวันพุธ (15 ต.ค.) ถือเป็นการสูญเสียผู้นำสูงสุดของฮามาสคนที่ 2 ในรอบไม่ถึงสามเดือน ผู้นำคนก่อน “นายอิสมาอิล ฮานิเยห์” ถูกลอบสังหารในอิหร่านเมื่อเดือน ก.ค. แทบจะแน่นอนว่าเป็นฝีมือของอิสราเอล

ตอนที่นายซินวาร์ขึ้นมาเป็นผู้นำฮามาสแทนนายฮานิเยห์ เขากุมอำนาจทั้งฝ่ายการเมืองและกองทัพในกาซา แต่รอบนี้ไม่น่าจะเหมือนเดิม และหลังจากถูกอิสราเอลถล่มอย่างหนักกว่าหนึ่งปี คร่าชีวิตนักรบหลายพันคน ปลิดชีพผู้นำคนสำคัญทั้งในและนอกกาซา ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าฮามาสจะฟื้นตัวได้อย่างไร

ขณะเดียวกันนายคาลิล อัล เฮย์ยา ผู้ช่วยนายซินวาร์ที่ถูกมองว่า น่าจะเป็นทายาททางการเมืองแสดงความท้าทายเมื่อวันศุกร์ (18 ต.ค.) กล่าวว่า จะไม่มีการปล่อยตัวประกันชาวอิสราเอลจนกว่าอิสราเอลจะถอนทหารออกจากกาซาและยุติสงคราม

ที่ผ่านมาฮามาสเปลี่ยนผู้นำได้อย่างรวดเร็วไร้รอยต่อ โดยสภาชูราซึ่งเป็นองค์กรตัดสินใจสูงสุดจะเป็นผู้เสนอชื่อผู้นำคนใหม่

สภาชูราเป็นตัวแทนสมาชิกฮามาสทั้งในฉนวนกาซา เวสต์แบงก์ เรือนจำอิสราเอล และชาวปาเลสไตน์พลัดถิ่น เท่ากับว่าผู้นำใหม่จะมีอำนาจหน้าที่ในการเจรจาหยุดหยิงถ้าเขาไม่อยู่ในกาซา ที่ซึ่งนักรบฮามาสยังคงจับตัวประกันเอาไว้นับร้อยคน

นักวิเคราะห์หลายรายและแหล่งข่าวฮามาสรายหนึ่งเผยกับรอยเตอร์สว่า นอกจากนายเฮย์ยา ที่เป็นหัวหน้าคณะเจรจาของฮามาสแล้ว ตัวเก็งคนอื่นๆ เช่น นายคาเล็ด เมชาล ผู้สืบทอดของนายฮานิเยห์ และนายโมฮัมหมัด ดาร์วิช ประธานสภาชูราที่ไม่ค่อยมีคนรู้จัก

แหล่งข่าวฮามาสกล่าวด้วยว่า ฮามาสต้องแจ้งให้กาตาร์และประเทศอื่นๆ ในอ่าวเปอร์เซียทราบก่อนการตัดสินใจ ซึ่งกาตาร์มีบทบาทสำคัญในการเจรจาหยุดยิงที่ยังไม่ประสบความสำเร็จ

นายอาชราฟ อาบูเอลโฮล ผู้เชี่ยวชาญด้านปาเลสไตน์คาดว่า ความรับผิดชอบของนายซินวาร์จะถูกแบ่งเป็นสองบทบาท คือการกำกับดูแลกิจการทหารกับการบริหารสำนักงานการเมือง, ติดต่อต่างประเทศ และกำหนดนโยบาย

“อิหร่านคือพันธมิตรแข็งแกร่งที่สุดของฮามาส สนับสนุนทั้งเงินและอาวุธ การสนับสนุนของพวกเขาคือกุญแจสำคัญว่าใครจะมาเป็นทายาทนายซินวาร์” นายอาบูเอลโฮล บรรณาธิการอำนวยการหนังสือพิมพ์อัลอาห์รามของทางการอียิปต์ให้ความเห็น

เขาคาดว่า หากมีการเจรจาหยุดยิงกันในอนาคตฮามาสจะยึดมั่นในความต้องการหลัก นั่นคืออิสราเอลต้องถอนทหารออกจากกาซาและยุติสงคราม แต่อาจมีบางเงื่อนไขที่ยืดหยุ่นกว่าเดิม เช่น รายละเอียดในข้อตกลงแลกเปลี่ยนนักโทษระหว่างตัวประกันอิสราเอลกับชาวปาเลสไตน์ที่ถูกจำคุก

ทั้งนี้ ฮามาสก่อตั้งขึ้นในปี 1987 เป็นสาขาของขบวนการภราดรภาพมุสลิม ซึ่งเป็นซุนนี การตัดสินใจของกลุ่มมักกระทำผ่านฉันทามติระหว่างสถาบันต่างๆ ของฮามาส

เมื่อนายซินวาร์เสียชีวิต การนำในกาซาจึงตกไปอยู่ในมือผู้ช่วยอย่างนายเฮย์ยาชั่วคราว ซึ่งเขาอยู่ในกาตาร์ แต่ขณะที่สงครามยังดำเนินอยู่ การสื่อสารเป็นไปอย่างยากลำบากอาจเป็นข้อจำกัดในการติดต่อระหว่างนายเฮย์ยากับคนในพื้นที่ ผู้เชี่ยวชาญมองว่า นี่จะเปิดโอกาสให้กองพลกัสซัม หน่วยติดอาวุธขึ้นมามีบทบาทนำ

แหล่งข่าวฮามาสรายหนึ่งคาดว่า นายเฮย์ยาไม่น่าจะมีปัญหากับบทบาท “ผู้นำกาซาโดยพฤตินัย” เขามีความสัมพันธ์อันดีกับกองกำลังทหารและสนิทสนมกับทั้งนายซินวาร์และนายฮานิเยห์

นายอัคราม อัตตาลาห์ นักวิเคราะห์การเมืองชาวปาเลสไตน์ คาดว่า ฝ่ายติดอาวุธจะเคารพอำนาจหน้าที่ของนายเฮย์ยาแม้สั่งการอยู่ทางไกล และว่านายโมฮัมหมัด ซินวาร์จะก้าวขึ้นเป็นบุคคลสำคัญมากขึ้นทั้งในฝ่ายติดอาวุธและฮามาสโดยรวม

นายโมฮัมหมัด ซินวาร์ เป็นผู้บัญชาการกองพลกัสซัมผู้เชี่ยวชาญ ไม่ค่อยปรากฏตัว เป็นที่ต้องการตัวของอิสราเอลมานาน เขารอดชีวิตจากความพยายามลอบสังหารมาได้หลายครั้ง

สายสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับอิหร่านเป็นปัจจัยสนับสนุนให้เขาชิงตำแหน่งผู้นำฮามาส เช่นเดียวกับนายดาร์วิชและนายเฮย์ยาซึ่งฮามาสจะฟื้นตัวหลังสงครามได้หรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับการสนับสนุนของรัฐบาลเตหะรานเป็นสำคัญ

ส่วนอนาคตของอดีตผู้นำฮามาสอย่างนายคาเล็ด เมชาล ดูมืดมนเพราะเคยขัดแย้งกับเตหะรานจากการที่เขาสนับสนุนการปฏิวัตินำโดยมุสลิมซุนนีในปี 2011 ต่อต้านประธานาธิบดีบาชาร์ อัล อัสซาดของซีเรีย

นายอัตตาลาห์กล่าวทิ้งท้ายว่า สายสัมพันธ์กับอิหร่านทำให้นายเฮย์ยาอยู่ในสถานะเหนือกว่านายมีชาล แต่อิหร่านก็มีท่าทีอ่อนลงแล้ว นายมีชาลจึงอาจมีโอกาสขึ้นเป็นผู้นำฮามาสคนใหม่