จีนเดินเครื่องส่งออกเต็มสูบ ของถูกทะลักตลาดอาเซียน

เว็บไซต์แชนเนลนิวส์เอเชีย (ซีเอ็น) ของสิงคโปร์รายงานมุมมองจากผู้สังเกตการณ์ ด้วยสถานการณ์ดังกล่าวหมายความว่าผลดีผลเสียในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะเด่นชัดมากขึ้น ประเทศต่างๆ จำต้องประสานการรับมือกับปักกิ่งพร้อมๆ กับการรักษาสมดุลของขนาดการผลิต 

กล่าวอีกนัยหนึ่ง ผู้บริโภคในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้ประโยชน์จากสินค้าจีนที่ราคาเข้าถึงได้ แต่อีกด้านหนึ่งอุตสาหกรรมต้องถิ่นต้องเผชิญกับภาวะยากลำบากมากกว่าเดิม

“ความพยายามไล่ตามราคาที่ถูกกว่า ทำให้ธุรกิจท้องถิ่นมีกำไรลดลง ปิดโรงงาน คนตกงานกันขนานใหญ่ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้กำลังเจอผลกระทบจากการที่สินค้าจีนล้นทะลัก ซึ่งเป็นความท้าทายที่ขยายออกไปนอกภูมิภาค” ดอริส หลิว นักเศรษฐศาสตร์และผู้ช่วยผู้จัดการฝ่ายวิจัย สถาบันเพื่อประชาธิปไตยและกิจการเศรษฐกิจ(IDEAS)กลุ่มคลังสมองของมาเลเซียตั้งข้อสังเกต

ขณะที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้บางประเทศกำลังพิจารณาออกมาตรการตอบโต้ เช่น เก็บภาษีต่อต้านการทุ่มตลาด เหล่านักวิเคราะห์กล่าวว่า ประเด็นสำคัญอยู่ที่ประเทศเหล่านี้สามารถร่วมกันฟันฝ่าสภาพการณ์ดังกล่าวได้หรือไม่ โดยเฉพาะเมื่อพิจารณาถึงระดับการพัฒนาและความจำเป็นที่แตกต่างกัน

• เครื่องยนต์ส่งออกเดินเต็มสูบ

เครื่องยนต์การส่งออกของจีนกำลังเดินเครื่องหลายลูกสูบ เมื่อเศรษฐกิจภายในประเทศกำลังซบเซาจากภาคอสังหาริมทรัพย์และความต้องการของผู้บริโภคชะลอตัว การส่งออกคิดเป็นราว 20% ของผลผลิตมวลรวมภายในประเทศจีน (จีดีพี)

ข้อมูลของกรมศุลกากรจีนเผยแพร่เมื่อวันจันทร์ (13 ม.ค.) ปี 2024 การส่งออกจีนขยายตัว 7.1% เมื่อเทียบกับปี 2023 มาอยู่ที่ 25.45ล้านล้านหยวน (3.47 ล้านล้านดอลลาร์) ทะลุ 25 ล้านล้านหยวนได้เป็นครั้งแรก

หวัง หลิงจุน รองอธิบดีกรมศุลกากร ถึงกับเอ่ยปากในการแถลงข่าว

“จีนตอกย้ำสถานะชาติค้าขายสินค้าใหญ่ที่สุดของโลก”

นักเศรษฐศาสตร์อย่างหลิวสังเกตว่า ผลผลิตล้นเกินจากผู้ผลิตจีนผสมผสานกับความท้าทายต่อเศรษฐกิจภายในประเทศ ส่งผลให้มีสินค้าส่วนเกินตั้งแต่ราคาถูกไปจนถึงสินค้าพรีเมียม

ขณะที่สินค้าราคาถูกอย่างเสื้อผ้าและสิ่งทอส่งขายต่างประเทศอย่างต่อเนื่อง สินค้าราคาแพงกำลังเร่งส่งออกมากขึ้น สินค้า “สามประสานใหม่” อันได้แก่ รถยนต์ไฟฟ้า แบตเตอรีลิเทียม และแผงพลังงานแสงอาทิตย์ มูลค่าการส่งออกรวมกันทะลุหลัก 1 ล้านล้านหยวนไปแล้วเมื่อปี 2024 เพิ่มขึ้น 900% จากเมื่อสิบปีก่อน

“เพื่อบรรเทาปัญหาสินค้าล้นตลาด ผู้ผลิตจีนจึงส่งออกสินค้าเหล่านี้ บ่อยครั้งในราคาต่ำกว่าต้นทุนการผลิต ซึ่งบิดเบือนตลาดโลก” หลิวกล่าวกับซีเอ็นเอพร้อมระบุว่า นโยบายอุตสาหกรรมของจีนมีส่วนทำให้เกิดยุทธศาสตร์นี้

นักวิเคราะห์กล่าวว่า สินค้าเหล่านี้หลายชนิดเข้ามายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มากขึ้น ช่วงที่ความสัมพันธ์จีน-ตะวันตกตึงเครียด และชาติตะวันตกกำลังใช้มาตรการตอบโต้มากขึ้นทุกขณะ

“ความสัมพันธ์ทางการค้าที่แตกแยกกว่าเดิมระหว่างสหรัฐกับจีนช่วยโหมกระพือความตึงเครียดทางการค้าในเอเชีย เมื่อความต้องการจากสหรัฐและยุโรปลดลง จีนจำต้องหันมาหาตลาดเอเชีย” ปริยางกา คิชอร์ ผู้อำนวยการและนักเศรษฐศาสตร์บริษัทที่ปรึกษาAsia Decoded กล่าว

ในเดือน ธ.ค.จีนส่งออกมายังสมาชิกสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (อาเซียน) เพิ่มขึ้น 18.9% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปี 2023 ในภาพรวมการส่งออกของจีนประจำเดือน ธ.ค.เพิ่มขึ้น 10.7% จากเดือน ธ.ค.2023

ผลประกอบการที่แข็งแกร่งส่วนหนึ่งได้แรงหนุนจากผู้ส่งออกจีนเร่งส่งสินค้าไปต่างประเทศ ก่อนภัยคุกคามทางการค้าจะเพิ่มขึ้นภายใต้ประธานาธิบดีทรัมป์ เดือน ธ.ค. การส่งออกไปสหรัฐก็พุ่งขึ้นเช่นกันถึง 15.6% เทียบกับช่วงเดียวกันของปี 2023

อาเซียนเป็นเขตเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับสามของเอเชีย และเขตการค้าเสรีจีน-อาเซียนช่วยลดอุปสรรคการส่งออกสินค้าของปักกิ่ง

สัดส่วนการส่งออกสินค้าจีนมายังรัฐสมาชิกอาเซียนเพิ่มขึ้นตามลำดับ จาก 6.9% เมื่อต้นศตวรรษที่ 21 มาอยู่ที่ราว 16% ในปัจจุบัน เมื่อปี 2023 อาเซียนกลายเป็นตลาดส่งออกใหญ่สุดของจีน มูลค่าทะลุ 5.23 แสนล้านดอลลาร์

• ใครได้-ใครเสีย

การที่สินค้าจีนไหลทะลักมายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ส่งผลดีต่อผู้บริโภค เพราะสินค้ามักมีราคาถูกกว่าเมื่อเทียบกับสินค้าอาเซียน เปิดให้นักช้อปมีทางเลือกมากขึ้นโดยเฉพาะครัวเรือนรายได้น้อย

ส่วนสินค้าไฮเทคบางตัว เช่น รถยนต์ไฟฟ้าก็ถูกมองว่าคุ้มค่าเงิน แตกต่างจากแนวคิดในอดีตที่มองว่าสินค้าเมดอินไชนาด้อยคุณภาพแต่เมื่อสินค้าจีนไหลทะลักศึกหนักจึงตกแก่ธุรกิจท้องถิ่นที่สู้ราคาสินค้าจีนไม่ได้จนต้องล้มหายตายจาก

ความไม่สมดุลในการแข่งขันนี่เองนำไปสู่ข้อกังวลเรื่องขีดความสามารถในการผลิตลดลงทั่วอาเซียน

มูฮัมหมัด ซุลฟิการ์ รักมัต ผู้อำนวยการแผนกจีน-อินโดนีเซีย ศูนย์ศึกษาเศรษฐกิจและกฎหมายในกรุงจาการ์ตา กล่าวว่า ในอินโดนีเซียสินค้าสิ่งทอและเซรามิกเสียหายก่อนใครเพื่อน

ในปี 2024 อุตสาหกรรม อุตสาหกรรมสิ่งทอ เสื้อผ้า และรองเท้าของอินโดนีเซียมีคนตกงานกว่า 50,000 คน ผลจากการปิดโรงงาน ขณะเดียวกันในไทยโรงงานปิดตัวลงราว 2,000 แห่งระหว่างเดือน ก.ค.2023- มิ.ย.2024

ขณะนี้บางชาติในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เริ่มรับมือแล้ว เวียดนามประกาศสอบสวนต่อต้านการทุ่มตลาดผลิตภัณฑ์คอยล์ม้วนร้อนจากจีนและอินเดีย พร้อมขยายเวลาเก็บภาษีผลิตภัณฑ์อลูมิเนียมจากจีนออกไปอีก 5 ปี ในอัตราภาษีตั้งแต่ 2.85% ถึง 35.58%

ไม่เพียงเท่านั้น เวียดนามยังระงับการปฏิบัติการของเทมู ยักษ์ใหญ่อีคอมเมิร์ซจีนเมื่อเดือน ธ.ค.2024 โทษฐานไม่มาจดทะเบียนภายในกรอบเวลาที่รัฐบาลกำหนด

ความเคลื่อนไหวดังกล่าวเกิดขึ้นหลังจากทางการเวียดนามวิตกที่สินค้าในเทมูราคาถูกมากส่งผลกระทบต่อผู้ผลิตเวียดนาม

ส่วนไทยระบุสินค้า 58 รายการรวมถึงเหล็กและเฟอร์นิเจอร์ที่ต้องถูกเก็บภาษีต่อต้านการทุ่มตลาด และเสนอเก็บภาษีเหล็กม้วนร้อนจากจีน 30.9%

นอกจากนี้ เพื่อจัดการกับสินค้านำเข้าราคาถูก ในเดือน ก.ค.2024 ไทยยังเก็บภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% กับสินค้านำเข้า  ปรากฏว่าภายในเดือน ธ.ค. วิธีนี้ช่วยลดการนำเข้าสินค้าคุณภาพต่ำส่วนใหญ่มาจากจีนลงได้ 20%

ในอินโดนีเซีย ซุลกิฟลี ฮาซัน รัฐมนตรีการค้ากล่าวในเดือน ก.ค.2024 ว่า รัฐบาลจะหาทางเก็บภาษีสินค้านำเข้าจากจีนหลากชนิดมากถึง 200% เช่น สิ่งทอ เซรามิก และอื่นๆ เพื่อปกป้องอุตสาหกรรมภายในประเทศ

แต่แม้มีมาตรการตอบโต้เหล่านี้ นักวิเคราะห์ไม่คาดว่าจะมีการเผชิญหน้าทางเศรษฐกิจครั้งใหญ่ระหว่างจีนกับชาติเอเชียตะวันออกเฉียใต้

คิชอร์ย้ำว่า จีนเป็นซัพพลายเออร์หลักสำหรับสินค้าจำพวกเครื่องกลและเคมีภัณฑ์ให้กับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 

“การเก็บภาษีก้อนโตมีแต่จะทำร้ายผู้ผลิตภายในประเทศ จึงเป็นการตอบสนองผลประโยชน์ของภูมิภาคได้ดีกว่าถ้าใช้แนวทางสมดุล แก้ปัญหาผ่านการเจรจากับจีนแทนที่จะตอบโต้ทางการค้า”

เช่นเดียวกับไดอานา ชอยเลวา จากบริษัทวิเคราะห์Enodo Economics มองว่า เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็น “ภูมิาคเป้าหมาย” เนื่องจากหลายปัจจัย อาทิ ความใกล้ชิดทางภูมิรัฐศาสตร์, โครงสร้างพื้นฐานเหมาะสม และมีฐานอุตสาหกรรมอยู่แล้ว บริษัทต่างๆ สามารถย้ายผลิตภัณฑ์สำเร็จแล้วมาภูมิภาคนี้ได้ “ค่อนข้างง่าย”