จะสร้างผู้นำเพื่อการปฏิรูปประเทศได้อย่างไร | วิทยากร เชียงกูล

แต่เรายังขาดผู้นำที่ดีเลิศในภาคธุรกิจเอกชน การศึกษา การเมือง การบริหารภาครัฐ ภาคประชาสังคมหรือกิจกรรมทางสังคมต่างๆ ด้วย การจัดองค์กรและการนำของคนไทยแบบใช้อำนาจสั่งการลดหลั่นกันมาเป็นขั้น

เช่น ในระบบกองทัพและระบบราชการ บริษัทแบบครอบครัว ฯลฯ เป็นเรื่องที่ล้าสมัย ประสิทธิภาพต่ำ แข่งขันสู่ประเทศอื่น องค์กรอื่นที่มีการจัดองค์กรแบบประชาธิปไตยที่สมาชิกในองค์กรมีบทบาทร่วมอย่างเอาการเอางาน แบบเป็นทีมเวิร์คที่ดีไม่ได้

ในโลกยุคสมัยใหม่การทำงานร่วมกันแบบทีมเวิร์คที่ดีเป็นปัจจัยสำคัญไม่น้อยไปกว่าการพึ่งผู้นำคนเดียว

ผู้นำต้องรับฟังเรียนรู้เป็นผู้ตามหรือผู้ร่วมงานในบางเรื่อง บางโอกาส เช่น รับฟังความคิดเห็นของผู้มีอาวุโส ผู้มีประสบการณ์ หรือมีความเชี่ยวชาญเฉพาะเรื่องมากกว่า

ต้องเปิดทางให้ผู้ร่วมงานบางคนที่มีความคิดดีๆ หรือมีความสามารถในบางเรื่อง มีส่วนนำในองค์กรแบบทางอ้อมในบางโอกาสได้

ในโลกยุคใหม่ องค์กรแบบกระจายอำนาจในแนวราบและเป็นประชาธิปไตยสูงจะมีประสิทธิภาพมากกว่าองค์กรที่มีผู้นำแบบใช้อำนาจสั่งการไปตามลำดับชั้นแบบเก่าที่ล้าสมัย

ผู้นำที่ทันสมัย มีวิสัยทัศน์ สร้างความเชื่อมั่น ความไว้วางใจให้กับผู้ร่วมงานได้ดี รู้จักดึงส่วนที่ดีของผู้ร่วมงานมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด จะประสบความสำเร็จในแง่ช่วยเสริมสร้างให้ผู้ร่วมงานได้พัฒนาภาวะผู้ร่วมงานที่มีประสิทธิภาพ ทำให้องค์กรโดยรวมทำงานไปได้ดีขึ้น

ผู้นำที่มีคุณภาพ/ประสิทธิภาพในการเป็นผู้นำแบบสมัยใหม่ต่ำ จะทำให้ผู้ร่วมงานปฏิเสธ ไม่เชื่อถือหรือเฉื่อยชา แปลกแยก ไม่มีความสุข ไม่มีความหวังในการทำงาน ทำให้ผลงานองค์กรตกต่ำลง

ขณะที่องค์กรที่มีผู้ร่วมงานที่มีประสิทธิภาพ ถึงผู้นำจะมีฝีมือปานกลาง องค์กรนั้นก็ยังจะสามารถเติบโตก้าวหน้าได้ ในองค์กรที่มีผู้นำคุณภาพ/ประสิทธิภาพต่ำมาก แต่ผู้ร่วมงานที่เข้มแข็ง พวกเขาอาจจะร่วมมือกันผลักดันให้มีการเปลี่ยนแปลงตัวผู้นำได้ เราจึงควรเน้นเรื่องการพัฒนาคุณภาพของผู้ร่วมงานและประชาชนพลเมืองทุกคน

ในโลกยุคข้อมูลข่าวสาร องค์กรต่างๆ ต้องแข่งขันกันในเชิงความรู้ ความสามารถ ประสิทธิภาพอย่างมาก ผู้ร่วมงานในองค์กรยุคใหม่ ควรจะมีทั้งความรู้ ความสามารถ ทั้งเรื่องข้อมูลในองค์กรตัวเองและภาคต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง

รู้เรื่องภาวะเศรษฐกิจสังคมของประเทศและของโลกมากกว่าคนทำงานในยุคก่อนที่ผู้นำหรือหัวหน้ามีอำนาจมากกว่า และมักรู้ข้อมูลมากกว่าลูกน้อง/ผู้ร่วมงานคนอื่นๆ

แต่ในโลกยุคใหม่ภาวะการนำอย่างเป็นประชาธิปไตยต้องการให้ผู้ร่วมงานมีส่วนร่วมในการคิด การตัดสินใจ การทำงานแบบเป็นกลุ่มหรือทีมเวิร์คจึงมีความสำคัญ ต่างจากยุคก่อนที่ขึ้นอยู่กับผู้นำแต่ละคนมากกว่า

ปัญหาและการแข่งขันระหว่างองค์กร ชุมชน ประเทศ เพิ่มมากขึ้นกว่ายุคก่อน ดังนั้น การพัฒนาผู้ทำงานทุกระดับ พัฒนาประชาชนในฐานะพลเมืองของประเทศให้มีความรู้ความสามารถ

มีคุณสมบัติของผู้ร่วมงานที่รับผิดชอบ มีประสิทธิภาพ และสามารถแสดงความคิดเห็น มีบทบาทได้มากขึ้น จึงเป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำให้องค์กรและประเทศแก้ปัญหา/แข่งขันได้ดีขึ้น

ไทยในยุคนี้มีทั้งปัญหาความด้อยพัฒนาและความไม่เป็นธรรมทางเศรษฐกิจ การเมือง สังคม และปัญหาสภาพแวดล้อมด้านต่างๆ รวมทั้งขาดผู้นำ กลุ่มผู้นำ ภาวะการนำ วิสัยทัศน์ ความรู้ ความสามารถในการแก้ไขปัญหาและการปฏิรูปประเทศอย่างมีประสิทธิภาพ

เราต้องสนใจเรื่องการปฏิรูปการศึกษา ฝึกอบรม ประชาชนพลเมืองให้มีความรู้ ความสามารถ ทักษะในการทำงานเป็นทีมในองค์กร เป็นสมาชิกที่ดีของชุมชนและของประเทศให้มากขึ้น เมื่อประชาชนเข้มแข็งมีคุณภาพเพิ่มขึ้น พวกเขาจะช่วยกันผลักดันให้เกิดผู้นำระดับประเทศที่มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นได้

แทนที่จะไปคิดแต่ว่าจะสร้างรัฐธรรมนูญ/กฎหมายป้องกันคนโกงไม่ให้ได้รับเลือกตั้งมาเป็นผู้นำ ควรเน้นการพัฒนาประชาชนให้มีคุณสมบัติพลเมืองที่มีประสิทธิภาพ เช่น เป็นคนใฝ่รู้ พัฒนาตนเอง ขยัน รับผิดชอบ มีวินัย ภักดีต่อองค์กร/ส่วนรวม ฯลฯ

การพัฒนาประชาชนให้มีความรู้ ประสิทธิภาพ มีความตื่นตัวทางด้านสังคม/การเมือง เป็นวิธีสำคัญที่สุดจะผลักดันให้ประเทศไทยมีโอกาสได้ผู้นำที่มีความรู้ ประสิทธิภาพและจิตสำนึกเพื่อส่วนรวมตามมา

ประชาชนทุกคนมีโอกาสเป็นผู้นำได้ ไม่ว่าจะเป็นผู้นำครอบครัว ครู ผู้นำทางความคิด ทางศิลปวัฒนธรรม ผู้นำชุมชน ผู้นำองค์กรในระดับต่างๆ ในเรื่องต่างๆ

ซึ่งหมายถึงว่าในสังคมยุคใหม่คนส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับทั้งการนำและการร่วมมือกันทำงานด้วยกัน ดังนั้นการพัฒนาผู้นำจึงควรมีความหมายกว้างรวมถึงประชาชนทุกคน

การเป็นผู้ร่วมงานในองค์กร ชุมชน ประเทศ ในยุคปัจจุบันมีความหมายในแง่การทำงานเป็นทีม การร่วมมือทำงานในกลุ่ม ในชุมชน เพื่อประโยชน์ขององค์กร ชุมชน ประเทศ มากกว่าประโยชน์ส่วนตน

การเป็นผู้ตามหรือผู้ร่วมงานที่ดี เป็นการแบ่งงานกันตามหน้าที่เฉพาะเรื่อง ควรทำให้เป็นเรื่องแบบแบ่งแยกชนชั้นหรือสถานะบุคคล ในองค์กรที่เป็นประชาธิปไตยเพิ่มขึ้น ผู้ตาม/ผู้ร่วมงานที่มีประสิทธิภาพ มักจะมีส่วนนำในบางเรื่องบางโอกาส และคนที่เก่งจะมีโอกาสพัฒนาขึ้นไปเป็นผู้นำระดับสูงขึ้นต่อไปได้

ความจริงทางสังคมคือ ประชาชนเป็นแบบไหนก็มักจะได้รัฐบาลแบบนั้น ถ้าประชาชนส่วนใหญ่ยังยากจน การศึกษา การรับข้อมูลข่าวสารมีคุณภาพต่ำ มีความคิดแบบยอมจำนน คิดแต่จะเป็นลูกน้อง พึ่งพาผู้มีอำนาจ ผู้สามารถอุปถัมภ์ให้ผลประโยชน์ระยะสั้นแก่ตนได้

ประชาชนก็มักจะเลือกนักการเมืองที่คุณภาพต่ำขึ้นมาเป็นผู้นำตามไปด้วย

การพัฒนาประชาชน พลเมืองทั่วไปให้มีคุณภาพ มีประสิทธิภาพ เป็นเงื่อนไขสำคัญที่จะสร้างภาวะผู้นำที่ดีที่มีวิสัยทัศน์ จิตสำนึกเพื่อประโยชน์ส่วนรวม ที่จะสามารถปฏิรูปประเทศไทยเพื่อแก้ไขปัญหาวิกฤตเชิงโครงสร้างที่ล้าหลังมากอย่างแท้จริงได้อย่างแท้จริง