รู้ทัน“สมองเสื่อม อัลไซเมอร์” ป้องกันก่อนเกิดโรค

ทั่วโลกพบผู้ป่วยอัลไซเมอร์มากขึ้นราว 55 ล้านคน และจะยังมากขึ้นทุกปี“ผู้ป่วยอัลไซเมอร์” จะมีปัญหาสำคัญในการหลงลืม อาจจะจำบุคคลไม่ได้ จำสถานที่ไม่ได้ หลงทิศทาง เพราะฉะนั้น เป็นปัญหาที่รักษาไม่ได้ การที่ดูแลป้องกันก่อนตั้งแต่ก่อนเกิดโรค หรือ สามารถวินิจฉัยได้ก่อนเป็นโรคในระยะแรกเป็นสิ่งสำคัญ

นพ. กฤตวิทย์ รุ่งแจ้ง อายุรแพทย์ผู้ชำนาญการด้านสมองและระบบประสาท ศูนย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลวิมุต อธิบายว่า โรคสมองเสื่อม รวมถึง โรคอัลไซเมอร์ มักพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะวัย 65 ปีขึ้นไป เนื่องจากมีความเกี่ยวข้องกับความเสื่อมถอยของร่างกาย เมื่อคนเราอายุมากขึ้น เซลล์สมองและหลอดเลือดในสมองอาจได้รับความเสียหายมากขึ้น 

ข่าวที่เกี่ยวข้อง:

Checklist!! ‘สุขภาพใจ’หลังพบผู้ประสบภัยน้ำท่วมเครียด- ซึมเศร้า-ฆ่าตัวตาย

SIT-TO-STAND TRAINER นวัตกรรมช่วยสูงวัยลุกนั่งได้ด้วยตัวเอง

“สมองเสื่อม”พบมากในอายุ65ปีขึ้น

โดยจะมีการสะสมของโปรตีนชนิดหนึ่งที่เรียกว่า ‘เบต้า-อะไมลอยด์ (beta-amyloid)’ ซึ่งมีผลต่อการทำงานของโครงข่ายประสาทในสมองนอกจากนั้น เมื่อคนเรามีอายุมากขึ้น ก็มีแนวโน้มที่จะป่วยเป็นโรคอื่น ๆ ที่จะมาเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะสมองเสื่อม เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน และโรคหัวใจขาดเลือด เป็นต้น

"จากการวิจัยยังไม่สามารถฟันธงได้ว่าพฤติกรรมใดที่นำไปสู่โรคสมองเสื่อม แต่ปัจจัยด้านพันธุกรรม สิ่งแวดล้อม และไลฟ์สไตล์การใช้ชีวิต ล้วนมีบทบาทสำคัญในการทำให้เกิดโรค นอกจากนี้ ยังพบว่าคนอายุน้อยก็สามารถเป็นโรคสมองเสื่อมได้ แต่สาเหตุมักเกิดจากพันธุกรรม การประสบอุบัติเหตุที่ส่งผลกระทบกระเทือนต่อเนื้อสมอง การใช้สารเสพติดหรือยานอนหลับบางชนิด การติดเชื้อเอชไอวีหรือซิฟิลิส หรือโรคสมองอักเสบจากภาวะแพ้ภูมิต้านทานตัวเอง (Autoimmune encephalitis)”นพ. กฤตวิทย์ กล่าว

10 สัญญาณเตือนอัลไซเมอร์

สำหรับสัญญาณเตือนผู้ป่วยอัลไซเมอร์ มีดังต่อไปนี้

1. ลืมสิ่งที่เพิ่งพยายามจะทำ หรือเพิ่งเรียนรู้ : แม้จะตั้งใจจำ แต่ลืม ใส่ใจแต่จำไม่ได้

2. สิ่งที่เคยจัดการได้ ก็ทำไม่ได้เหมือนเดิม : เคยวางแผนจัดการแก้ปัญหาได้ดี ความสามารถการทำจะลดลง

3. ทำกิจวัตรเดิมไม่ได้ดี ทั้งเรื่องทำงาน งานอดิเรก : เช่น เคยเปิดไมโครเวฟ หรือกดโทรศัพท์ได้ แต่ทำไม่ได้แล้ว

4.สับสนวันเวลา สถานที่ : จำวันเวลาสถานที่ไม่ได้ บางคนขับรถเก่งมาก อยู่ๆ งงไปอีกซอย

5. ไม่เข้าใจสิ่งที่มองเห็น : อ่านเนื้อหาในหนังสือไม่เข้าใจ ประเมินระยะห่างสีแสงที่เห็นผิด กะระยะมิติความสัมพันธ์ไม่ได้ หลงทิศ

6. ภาษาการพูด เคยพูดเก่งก็พูดน้อยลง : นึกคำพูดไม่ออก คนที่พูดภาษาที่สองได้ จะพูดไม่ได้ ทั้งๆ ที่เคยพูดคล่อง

7.ความจำในการมองเห็นหายไป : ถ้าสูงวัยหลงลืมปกติ วางสิ่งของไว้ตรงไหน ลองค่อยๆ นึกก็จำได้ แต่อัลไซเมอร์ วางสิ่งของไว้ในที่แปลกๆ และนึกไม่ออก

8. การตัดสินใจแปลกๆ แก้ปัญหาได้ไม่ดี :บางคนเล่นหุ้น ลงทุนการเงิน แต่ทำไม่ได้แล้ว

9. หลีกหนีสังคม : ทำตัวออกห่างจากกลุ่มเพื่อนจากกิจกรรมที่เคยชอบ อย่างไม่มีเหตุ ไม่อยากออกจากบ้าน ลึกๆ กังวลไม่รู้จะทำตัวอย่างไร

10. บุคลิกเปลี่ยน : จากใจดีกลายเป็นคนเกรี้ยวกราด เสียงดัง ใจน้อย จากสะอาดเป็นสกปรก

สังเกตสูงวัย เป็นอัลไซเมอร์หรือไม่?

วิธีสังเกตคนรอบข้างว่า หากคนที่ใกล้ชิดเริ่มแตกต่างจากเดิม ไม่น่าใช้คนที่เคยรู้จัก หรือ ความแปลก มีความรุนแรงจนเริ่มทะเลาะกัน ทำให้เกิดผลเสียกับสมาชิกในครอบครัว ควรพบแพทย์ หากเราต้องเป็นผู้ดูแล

 ผู้ที่เป็นอัลไซเมอร์ ทำอย่างไรที่เราจะเป็นจิตคิดบวก เพราะสิ่งหนึ่งที่จะตามมา คือ ความกังวล ดังนั้น สิ่งสำคัญ คือ

1. เข้าใจเขา พฤติกรรม ความสามารถที่ลดลง ที่ส่งผลให้ทำอะไรแปลกๆ หากเราเข้าใจว่าเป็นอาการป่วยเราจะเข้าใจเขาได้มากขึ้น

2.เข้าใจโรค ว่าอยู่ในระยะอะไร ต้องการการดูแลอย่างไร

3. เข้าใจตัวเอง ผู้ดูแลส่วนใหญ่มักจะลืมไป ยอมรับตัวเราเองว่าอารมณ์โกรธและไม่เข้าใจเป็นเรื่องปกติ วางทุกข์ลง ก็จะทำให้เข้าใจโรคได้ดี

ลดอาการสมองเสื่อม

ในปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานว่ามียาที่สามารถรักษาโรคให้หายขาดได้ แต่อาจมียาบางกลุ่มที่สามารถใช้รักษาบรรเทาอาการและการรักษาประคับประคองโรค โดยวิธีเลือกยารักษาจะขึ้นอยู่กับสาเหตุและอาการของผู้ป่วยแต่ละราย การรักษาโดยไม่ใช้ยา เช่นกิจกรรมบำบัด (Occupational therapy) สามารถช่วยฟื้นฟูความจำและให้ผู้ป่วยกลับมาทำกิจกรรมประจำวันได้อรรถบำบัด (Speech therapy) ในผู้ป่วยที่มีปัญหาด้านการพูดสื่อสารการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมด้วยตัวผู้ป่วยเอง (Lifestyle modification) ก็มีประโยชน์อย่างมากใน

การช่วยฟื้นฟูอาการของโรคสมองเสื่อม

"ตอนนี้ยังไม่มียาที่ใช้ป้องกันภาวะสมองเสื่อมได้ แต่เราก็มีวิธีลดความเสี่ยงในการเกิดโรคได้ เช่น ออกกำลังกายเป็นประจำ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ไม่สูบบุหรี่ ดูแลสุขภาพและรักษาโรคเรื้อรังประจำตัวให้หาย ทำกิจกรรมที่ฝึกสมอง เช่น อ่านหนังสือ และสุดท้าย คือการตรวจสุขภาพเป็นประจำทุกปีเพื่อรู้เท่าทันทุกโรคภัย นั่นเอง” นพ. กฤตวิทย์ กล่าว